Türkiye'nin Akarsuları
TÜRKİYE’NİN AKARSULARI
Türkiye Akarsularının Genel Özellikleri:
1. Yatak eğimleri fazladır. Bu nedenle; Akış hızları fazladır. Aşındırma güçleri fazladır. Bol alüvyon taşırlar. Enerji potansiyelleri yüksektir.
2. Rejimleri düzensizdir.
3. Ulaşıma elverişli değildir.
4. Boyları kısa, havzaları dardır. (Ortalama engebe fazla ve dağlar genelde kıyılara paralel uzandığı için.)
5. Akımları düşüktür.
6. Genellikle doğu-batı yönlü uzanırlar.
7. Denge profiline ulaşmamışlardır. (ortalama yükselti fazla olduğu için.)
Karadeniz’e Dökülen Akarsular:
Çoruh: En hızlı akan akarsuyumuzdur. Gürcistan’dan denize dökülür.
Yeşilırmak: Büyük akarsularımızdandır. Üzerinde Hasan-Suat Uğurlu, Almus barajları vardır.
Kızılırmak: Sınırlarımız içindeki en uzun akarsudur. Üzerinde Hirfanlı, Kesikköprü, Altınkaya ve Derbent barajları bulunur.
Bartın Çayı: Taşımacılık yapılan tek akarsuyumuzdur.
Yenice (Filyos): Batı Karadeniz’de dökülür.
Sakarya: Suları en kirli akarsuyumuzdur. Güçlü boğaz akıntıları nedeniyle delta ovası oluşturamamıştır. Üzerinde Hasan Polatkan ve Gökçekaya barajları bulunur.
Marmara Denizi’ne Dökülen Akarsular:
Susurluk: Boğaz akıntıları nedeniyle delta ovası oluşturamamıştır. Nilüfer, Karaçay ve Kemalpaşa çayları kollarını oluşturur. Enerji potansiyeli çok düşüktür.
Ege Denizi’ne Dökülen Akarsular:
Meriç: Bulgaristan’da doğar, Marmara’dan geçer ve Saros Körfezi’nden Ege Denizi’ne dökülür.
Bakırçay: Menderes çizerek akar.
Gediz: Menderes çizerek akar. Üzerinde Demirköprü Barajı bulunur.
Küçük Menderes: Menderes çizerek akar.
Büyük Menderes: Üzerinde Adıgüzel ve Kemer barajları bulunur.
Akdeniz’e Dökülen Akarsular:
Köprü Çayı: Karstik kaynaklarla beslendiği için düzenli rejimlidir.
Manavgat Çayı: Akış hızı fazladır. Karstik kaynaklarla beslendiği için düzenli rejimlidir. Üzerinde Oymapınar Barajı bulunmaktadır.
Göksu: Üzerinde çok sayıda kanyon bulunur.
Seyhan: Üzerinde Çatalan Barajı bulunur.
Ceyhan: Üzerinde Aslantaş, Menzelet ve Kartalkaya barajları bulunur.
Asi: Lübnan’dan doğar Hatay’dan Akdeniz’e dökülür.
Basra Körfezi’ne Dökülen Akarsular:
Fırat: Doğu Anadolu’daki Karasu ve Murat akarsularının birleşmesiyle oluşur. En fazla enerji üretilen akarsudur. GAP ile tarımda sulamada önemi büyüktür. Üzerinde Atatürk Barajı, Keban, Karakaya ve Birecik barajları bulunur.
Dicle: Kaynağını Zapsuyu, Batman ve Botan çaylarından alır. Kralkızı, Devegeçidi, Ilısu barajları bulunur.
Hazar Denizi’ne Dökülen Akarsular:
Kura: Kapalı havzadır.
Aras: Kapalı havzadır.
Ülkemizden Doğup Dışarıya Dökülen Akarsular:
Fırat-Dicle; Basra Körfezi’ne dökülür.
Kura-Aras; Hazar Denizi’ne dökülür.
Çoruh; Gürcistan’dan Karadeniz’e dökülür.
Dışarıda Doğup Ülkemize Dökülen Akarsular:
Meriç; Bulgaristan’da doğar, Ege Denizi’ne dökülür.
Asi; Lübnan’dan doğar, Hatay’dan Akdeniz’e dökülür.
AKARSU HAVZALARIMIZ
Bir akarsuyun kollarıyla birlikte sularını topladığı alana denir. Sularını denize ulaştırabilen akarsu havzasına açık havza, ulaştıramayan akarsu havzasına kapalı havza denir. Bu içerik dersimiz.com sitesinden alınmıştır.
Başlıca Kapalı Havzalarımız:
1. İç Anadolu Kapalı Havzası: Etrafının dağlarla çevrili olması ve karasal iklim görülmesi nedeniyle kapalı havzadır. Bu havza içinde en büyük kapalı havza Tuz Gölü Kapalı Havzasıdır. Konya, Afyon kapalı havzaları da burada yer alır.
2. Göller Yöresi Kapalı Havzası: Karstik arazi yapısı nedeniyle kapalı havzadır. Ayrıca Türkiye’nin en fazla doğal göl bulunan yöresi olması da diğer bir etkendir. Burdur, Acıgöl, Kestel, Salda kapalı havzaları yer alır.
3. Van Gölü Kapalı Havzası: Göl olma özelliğiyle kapalı havzadır.
4. Hazar Denizi Kapalı Havzası: Bu denize dökülen Kura-Aras akarsu havzaları kapalı havzadır. Çünkü Hazar coğrafi açıdan deniz değil büyük bir göldür.
TÜRKİYE’DE AKARSU REJİMLERİ
Akarsularımızın büyük bölümü düzensiz rejimlidir. Sadece Karadeniz kıyı kesimi akarsuları düzenli yağış aldıkları için düzenli rejimlidir.
Beslenme Türlerine Göre Akarsular:
Yağışla Beslenen: Akdeniz iklim bölgesi akarsularında yağışın arttığı kış döneminde akım artar.
Kar-Buz Erimeleriyle Beslenen: İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Batı Karadeniz’deki akarsuların akımları kar erimelerinin olduğu ilkbaharda artar.
Kaynak Sularıyla Beslenen: Akdeniz Bölgesi’nde Manavgat ve Köprü Çayı kaynak sularıyla dört mevsim beslendiği için düzenli rejimli akarsulardır.
Göl Sularıyla Beslenen: Göller yöresinde, Beyşehir Gölü’nün beslediği Çarşamba Suyu ve Eğirdir Gölü’nün beslediği Kovada Suyu örnek olarak verilebilir.
Ekleyen : Orçun BEKTAŞ