Ders Notları, Konu özetleri

TÜRKİYE’DE NÜFUS VE NÜFUS SAYIMLARI

 

Nüfus: Sınırları belirli bir alanda belirli bir zaman içinde yaşayan insan sayısına denir. II. Mahmut Döneminde asker sayısını ve vergi yükümlülerini saptamak için sadece erkekler sayılmıştır (1831). Abdülmecit Döneminde nüfus belgesi verilerek sayım yapılmıştır (1844). Cumhuriyet Döneminde ilk sayım 1927, daha sonra 1935’te, 1935’ten 1990’ a kadar beşer yıl arayla sayım yapılmış, 1990’dan sonra 10 yıl arayla yapıldı. Şu an da adrese dayalı nüfus sayımı sistemi uygulanmaktadır.

 

Nüfus artış hızı: Doğum oranının ölüm oranından fazla olmasıdır.

 

Nüfus Sayımı Yapılmasının Sebepleri:

1. Nüfusun miktarını öğrenmek,

2. Köy-kent nüfusunu,

3. Çalışan nüfusun sektörlere göre dağılışını,

4. Eğitim durumunu,

5. İşsizlik oranını öğrenmek,

6. Nüfus artış hızını, dağılışını öğrenmek,

7. Nüfusun yaş, cinsiyet durumunu,

8. Asker çağındakileri ve seçmen sayısını öğrenmek gibi sebeplerle sayım yapılır.

 

NÜFUSUN DAĞILIŞINDA ETKİLİ FAKTÖRLER

1. İklim: Çok sıcak ve çok soğuk iklimler seyrek nüfusludur. Yağışların fazla, kışların ılık geçtiği iklim bölgeleri sık nüfusludur.

 

2. Yer şekilleri: İklim şartları elverişli olsa bile dağlık kesimler seyrek nüfuslanmıştır. Ör: Dünya üzerinde Alp-Himalaya dağları, Yurdumuzda ise Menteşe Yöresi, Taşeli Platosu, Teke Yarımadası, Toroslar gibi.

 

3. Su imkânı: Akarsu çevreleri su imkânı ve verimli tarım alanlarından dolayı sık nüfusludur.

 

4. Sanayi: Sanayinin gelişmiş olduğu yerler iş imkânından dolayı sık nüfusludur. Ör: İstanbul, Bursa, İzmir, Adana gibi.

 

5. Tarım: Tarımsal faaliyetlerin gelişmiş olduğu yerler sık nüfusludur. Ör: Akhisar, Çukurova, Bafra, Çarşamba gibi.

 

6. Ulaşım: Ulaşımın gelişmiş olduğu yerlerde ticarette geliştiği için sık nüfuslanmıştır.

 

7. Turizm: Turizmin gelişmiş olduğu yerlerde mevsimlik nüfus artışı görülür. Örnek: Kıyı bölgelerimizde yaz döneminde, Bursa- Uludağ, Bolu-Kartalkaya, Kayseri-Erciyes’te ise kış döneminde nüfus artar.

 

Nüfus Artış Hızını Arttıran Etmenler: *Doğum oranının fazla oluşu *Eğitim seviyesinin düşüklüğü *Sağlık hizmetlerinin gelişmiş olması (alternatif yolla doğum ) *Ortalama yaşam süresinin artması *Mülteciler

 

Nüfus Artış Hızının Yüksek Olmasıyla: *İşsizlik artar. *Göç artar. *Kalkınma azalır *Demografik yatırım artar.

*Doğal kaynakların tüketimi artar. *Sağlık hizmetler aksar. *Kişi başı milli gelir azalır.

 

Nüfus Artış Hızını Azaltan Etmenler: *Eğitim seviyesinin yükselmesi. *Dışarıya göç. *Doğal afet ve salgın. *Kadının iş hayatına atılması. *Sanayileşme. *Aile planlaması.

 

Türkiye’nin Nüfus Grafiği: *1927-1935 döneminde ülkeye olan göçler ile nüfus artmıştır (Lozan Ant. ile balkanlardan gelen nüfus) *1935-1940 yıllarında Hatay ile nüfus arttı *1940-1945 İkinci Dünya Savaşı sebebiyle en az nüfus artış hızı yaşandı. *1955-1960 yıllarında savaş sonrası en fazla nüfus artışı yaşandı *1960-1965 dışarıya işçi göçü oldu. Nüfus artış hızı azaldı. *1985’ten sonra sosyal imkânların artışı, kadınların çalışma hayatına girmesi, aile planlaması gibi nedenlerle nüfus artış hızı azalmıştır. *1997 den sonra % 20’nin altına düşmüştür artış hızı

 

NOT: Nüfus sayısı ve nüfus yoğunluğu sürekli artmıştır.

 

Türkiye’deki Nüfusun Özellikleri: *Genç nüfus fazla, yaşlı nüfus azdır. *Çalışma çağındaki olgun nüfus fazla. *Yaşlı nüfus içinde kadınların sayısı fazla. *Doğumların büyük çoğunluğu erkeklerdir. *Nüfusun okuma-yazma oranı % 95’tir. Okur-yazar erkek sayısı kadın sayısından fazladır. *Kentsel nüfus oranı en fazla Marmara, en az Karadeniz’de dir.

 

NOT: Göç veren şehirlerde kadın nüfusu erkek nüfustan fazladır. Bu durum o yerin gelişmişlik seviyesini gösterir. Erkek nüfus fazla ise o yer gelişmiştir. Bir ülkede sanayi ve hizmet oranı tarımdan fazla ise o ülke gelişmektedir. Ülkemizde yaşlı nüfusun az olması  yaşam koşullarının zor olduğunu kanıtlar. Genç nüfusun fazla oluşu doğurganlığın yüksek olduğunu kanıtlar.

 

NÜFUS YOĞUNLUKLARI:

 

Aritmetik Nüfus Yoğunluğu: Kilometreye ne kadar insan düştüğünü gösterir. Toplam nüfus,  yüz ölçüme bölünür.

En fazla Marmara Bölgesindedir (nüfus  fazla, yüzölçümü küçük), En az Doğu Anadolu (nüfusun az, yüzölçümünün büyük olması)

 

Tarımsal Nüfus Yoğunluğu: Tarımla (çiftçi ) uğraşan nüfusu, ekili dikili araziye bölünür. En fazla Karadeniz ve Doğu Anadolu (yer şekilleri engebeli, tarım alanları az),  en az İç Anadolu ve Güneydoğu (tarım alanları geniş)

 

Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu: Toplam nüfus, ekili-dikili araziye bölünür. En fazla Marmara, en az İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu.

Ekleyen : Orçun BEKTAŞ