Tarih Biliminin Yöntemi
TARİH BİLİMİNİN YÖNTEMİ:
Bir sonuca ulaşmak amacıyla, bilime, mantığa ve tecrübeye dayanarak izlenen araştırma şekline yöntem denir.
Her bilimin kendine uygun bir yöntemi vardır. Fen bilimleri; gözlemlere, deneylere, laboratuar ölçürnlerine, formüllere, kural, yasa ve sonuçlara dayalı bir yöntem kullanır. Sosyal bir bilim olan tarih ise geçmişte yaşanmış, bitmiş ve tekrarlanmayan olayları konu edindiğinden deney ye gözlem gibi yöntemler kullanamaz. Tarihin yöntemi, tarihi olayları inceleyerek anlamak ve açıklamaktır.
Uyarı: Tarihi olaylar hakkında doğru bilgi edinmek ancak o dönemden kalan ve olayı aydınlatmamıza katkıda bulunacak belge ve bulguların değerlendirilmesi ile mümkündür. Bu değerlendirmede sistematik bir yöntem izlenir.
Tarih araştırmalarında aşağıdaki yöntemler takip edilir:
1 – Tarama (Kaynak Arama)
2 – Tasnif (Sınıflandırma)
3 – Tahlil (Çözümleme)
4 – Tenkit (Eleştiri)
5 – Terkip (Sentez)
1-Kaynak Arama: (Tarama)
Tarih olay hakkında bize bilgi veren, onu doğru anlayabilmemiz için tanıklık yapan her türlü malzemeye kaynak (belge, vesika) denir. Olayı doğru anlamaya yarayacak her türlü malzeme kaynaktır.
Kaynaklar kapsadıkları bilginin değerine göre ikiye ayrılır:
a) Birinci elden kaynak: Tarihi olayın geçtiği döneme ait her türlü bulgudur. Hatıralar, seyahatnameler, kitabeler, paralar, arkeolojik malzemeler ve sanat eserleri bu tür kaynaklardandır.
b) İkinci elden kaynak: Olayın geçtiği dönem yakın ya da o dönemin kaynaklarından yararlanılarak meydana getirilen eserlerdir. Bunlar genelde geçmişte yazılmış tarih kitaplarıdır.
Kaynaklar bilgi veren kaynağın ve malzemenin cinsine göre dört bölüme ayrılır:
a) Yazılı kaynaklar: Yazıya geçirilmiş her türlü kitabe, yıllık, kanunname, biyografi, hatıra, arşiv belgesi, para, tuğra gibi belgelerdir. En güvenilir kaynaktır.
b) Sözlü kaynaklar: Yazıya geçirilmeden halk arasında söylenerek günümüze gelen destan, atasözü, masal, hikâye gibi eserler buna örnek verilebilir.
c) Yazısız kaynaklar- kalıntılar: Arkeolojik kazılardan elde edilen eserler, heykel, mezar taşları, resimler gibi yazısız eserler bu gruba girer.
d) Çizili, sesli ve görüntülü kaynaklar:
-Çizili Kaynaklar: Döneminde yapılmış plan ve haritalar.
-Sesli Kaynaklar: Taş plaklar, ses kasetleri, Disketler, CD’ler, flash bellekler
-Görüntülü Kaynaklar: Resimler, fotoğraflar, dokümanter filmler, CD’ler, DVD’ler,
NOT: Tarihi olayların belirlenmesinde ve açıklanmasında göz önünde bulundurulması gereken en temel öge; Olayların yazılı ve yazısız belgelerle kanıtlanmasıdır.
2-Tasnif (Sınıflandırma):
Tarihsel verilerin zamana, yere ve konuya göre bölümlere ayrılarak düzenlenmesine Tasnif denir. Tarihçi çalışmasının amacına ve konusuna göre bilgi ve verileri istediği şekilde sınıflandırabilir.
3-Tahlil (Çözümleme):
Elde edilen verilerin kaynak ve bilgi yönünden yeterli olup olmadığının tespitine Tahlil etme denir. Bu aşamada eksiklikler tamamlanır, veriler gruplanır. Eldeki veriler kullanıma hazır ve işe yarar hale getirilir.
4-Tenkit (Eleştiri):
Kaynakların kullanılmadan önce gerçek veya sahteliğinin incelenmesi, bilgi açısından güvenirliliğinin araştırılmasıdır.
Kaynakların (belgelerin) eleştirisi dış ve iç tenkit olmak üzere iki aşamada yapılır.
Dış tenkitte kaynağın yazarı, basıldığı yer ve zamanı gibi unsurlara bakılarak belge değerinin olup olmadığına karar verilir.
İç tenkit de ise kaynağın içinde yer alan bilgilerin güvenilir olup olmadığı üzerinde durulur. Bu eleştirilerin yapılmasından sonra belge güvenilir bulunulursa araştırmalarda kaynak olarak kullanılır.
5- Terkip - sentez (birleştirme)
Terkip, bir araya getirmek, sentez yapmak demektir. Kaynaklar sınıflandırma, çözümleme ve eleştiri aşamasından geçtikten sonra çalışmaları birleştirmek, bir araya getirmek ve sonuca gitmek işlemine Terkip, sentez yapma, birleştirme denir.
Ekleyen : dersimiz.com