Ders Notları, Konu özetleri

Sözcüğün yapısına, söylenişine ve yazılışına dayanarak yapılan sanatlar şunlardır:

 

Seslen aynı, anlamları farklı sözleri bir arada kullanma sanatıdır. Yani sesteş sözcüklerin ayrı ayrı anlamlarda kullanılmasıdır. Cinaslı sözcükler daha çok manilerde kullanılır.

 

Al beni, ele beni

Kül edip ele beni.

Seveceksen kendin sev

Sevdirme ele beni.

 

"Beni kül edip elekte ele"  ve "Beni ele (başkasına) sevdirme." diyerek ele sözcüğünü iki ayrı anlamda kullanarak cinas yapmıştır.

 

Düz yazıda ya da manzumede, bazı ses ya da hecelerin tekrarıyla ses güzelliği yaratmadır.

 

Dest busi arzusuyla ölürsem dostlar

Kuze eylen toprağım sunun anınla yare su   (Fuzuli)

 

Düzyazı cümleleri içinde ya da sonlarında yapılan uyaklara seci denir. Divan edebiyatının süslü düzyazı örneklerinde secilere bolca rastlanır.

 

Alimsin, ilmine gayet yok.

Kadirsin kudretine nihayet yok.     ( Sinan Paşa)

 

Bu cümlelerde, "gayet" ve "nihayet" sözcükleri iç uyak: "yok" sözcükleri de rediftir.

 

Şiir ya da düzyazıda, konuya uygun düşen ata sözlerinin kullanılmasıdır. Böylece düşüncenin daha da inandırıcı olması sağlanır.

 

Dünyada ahrete gidip gelmemek

Olmasa iktiza eder ölmemek

"Balık baştan kokar", bunu bilmemek

Seyrani gafilin ahmaklığından

 

Bu dörtlükte, 3. dizede "balık baştan kokar", atasözü dörtlüğe uygun biçimde söylenmiş ve irsal-i Mesel sanatı yapılmıştır.