Sosyolojinin Alanı
I. SOSYOLOJİNİN ALANI
A. Sosyolojinin Tanımı ve Konusu
Sosyoloji, Latince toplum anlamına gelen Socius ile Yunanca bilgi demek olan Logos sözcüklerinden oluşmuştur. Kelime anlamı olarak toplum bilgisi demektir. Sosyoloji genel olarak toplumu inceler. Sosyoloji; toplumsal grupları, örgütlenmeleri, kurumları, kurumlar arası ilişkileri, toplumsal yapıdaki olayları, olguları, ilişkileri, toplumsal yapıda etkili olan değişim ve gelişim süreçlerini sebep-sonuç ilişkisi içerisinde bilimsel yöntem ve teknikleri kullanarak inceleyen ve bilimsel sonuçlara ulaşan bir sosyal bilimdir. Sosyoloji toplumun genel yasalarını, toplumsal davranış kalıplarını belirlemeye çalışır. Sosyoloji toplumu kendi bütünlüğü içinde inceler.
B. Sosyolojinin Doğuşu
Sosyolojinin bilim olarak kurulmasında, 16. yy’dan itibaren doğa bilimlerinde ve felsefi düşüncede yaşanan gelişmeler, 18. yy’daki Sanayi Devrimi ve 1789 yılındaki Fransız Devrimi etkili olmuştur. Sosyolojinin doğuşunda özellikle Sanayi Devrimi ile 1789 Fransız Devrimi daha etkili olmuştur. Sanayi Devrimi ile birlikte Avrupa’da köklü ve hızlı sosyal ve ekonomik değişimler yaşandı. Kentler ve işçi sınıfı ortaya çıktı. Fransız Devrimi ise Avrupa’nın siyasal ve toplumsal yapısında büyük yıkıcı etkilere sebep olmuştur. Sanayi devrimi sonrası ortaya çıkan toplumsal bunalım, Fransız ihtilali ile daha da artmış ve bu da toplumun incelenmesi gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Ayrıca entelektüel bilim adamlarının varlığı ile özgür düşünce ortamının olması sosyolojin doğuşunda etkili olmuştur. Sosyolojinin doğuşunda etkili olan isimler: A. Comte, E. Durkheim, Le Play, K. Marx, M. Weber’dir. Sosyolojinin kurucusu Auguste Comte sayılır. Emile Durkheim ise sosyolojinin konusu ve yöntemini belirleyerek sosyolojinin kurulmasında etkili olmuştur.
İbn-i Haldun (1332–1406) Mukaddime adlı eserinde yeni bir bilim kurmak istediğini ve bunda başarılı olduğunu ifade eder. Bu bilime “medeniyet bilimi” adını vermiştir. Bu yeni bilimin ele alacağı konu “umran” yani toplumsal hayat ve örgütlenmedir.
C. Sosyoloji Biliminin Temel Özellikleri
1- Bireysel problemlerle ilgilenmez, çünkü konusu sosyal olay ve olgulardır.
2- Sosyal olayların ve olguların ortak noktalarından hareketle genellemelere ulaşır.
3- Sosyal olayları çok yönlü ve çok faktörlü olarak sebep-sonuç ilişkisinde (determinizm) inceler.
4-) Toplumsal olayları, olguları ve toplumu bütüncül bir bakışla ele alır.
5- Olması gerekeni değil, olanı olduğu gibi inceler. © dersimiz.com
6- Toplumların aynı olamayacağından hareketle, bütün toplumlar için geçerli olabilecek evrensel ilkeler koymaz.
7- En iyi toplum modelini (ideal toplum veya ütopya) ortaya koymaz, çünkü bulgularını araştırmalara (olgulara) dayandırdığından pozitif bir bilimdir.
8- Normatif (kural koyucu) bir bilim değildir. Böylelikle değer yargılarından arınık olarak nesnel sonuçlara ulaşır.
Ç. Sosyoloji Biliminin Temel Amaçları
1- Toplumu ve toplumsal ilişkileri nesnel ve bilimsel olarak anlamak.
2- Toplumun nasıl değiştiğini ve tarihsel gelişim sürecindeki değişimlerini yaratan etkenleri anlayıp ortaya çıkarmak.
3- Toplumlar arası benzerlik ve farklılıkları saptayarak genellemelere ulaşmak.
4- Toplumsal değişimlerin yönelimleri hakkında öngörülerde (tahminlerde) bulunmak.
5- İnsanların kendi toplumlarının değişme süreci üzerinde etkili olma olanağı sağlamak.
D. Toplumsal Olay ve Olgu
Toplumsal olay; toplumsal yaşamda toplumsal ilişkiler sonucu ortaya çıkan tek tek oluşum ve değişimlerdir.
Toplumsal olaylar başlangıç ve bitiş süresine sahip, bir defalık olup biten oluşumlardır. Belli bir yeri ve zamanı vardır. Toplumsal olaylar toplumdan topluma ve aynı toplum içinde zamanla değişir. Mesela; Kurtuluş Savaşı, 2013 YGS gibi.
Toplumsal olayların açıklanmasında, indirgemeci ve bütüncül olmak üzere iki yaklaşım kullanılır. İndirgemeci yaklaşım toplumsal olayları tek bir etkenle veya sebeple açıklar. Bütüncül yaklaşıma göre toplumsal olaylar çok nedenlidir. Bundan dolayı bu nedenlerin hepsi dikkate alınmalıdır.
Toplumsal olgu; aynı türdeki sosyal olayların soyut ve genel ifadesidir. Belli bir yeri ve zamanı yoktur. Her zaman ve her yerde olabilecek bir durumu ifade eder. Buna göre 2013 YGS sosyal olayken, YGS yapıldığı sürece YGS olgusundan bahsedebiliriz.
Toplumsal olay ve olgunun özellikleri
1- Toplumsal olay tek tek gerçekleşir. Toplumsal olgu ise geneldir.
2- Toplumsal olay somuttur. Toplumsal olgu ise soyuttur.
3- Toplumsal olay sayılarla ifade edilir. Toplumsal olgu sayılarla ifade edilemez.
4- Toplumsal olayların zamanı ve yeri belliyken, toplumsal olguların yeri ve zamanı belli değildir.
5- Her ikisi de bir toplumsal yapıda ortaya çıkar.
Ekleyen : SERKAN DÖRTKAŞ