Sinir Sistemi
1.SİNİR SİSTEMİ ORGANLARI
Sinir sistemimiz iki ana gruba ayrılır: Bunlar;
1. Merkezi sinir sistemi
2. Çevresel sinir sistemidir.
Merkezi sinir sistemi beyin,beyincik,omur ilikten oluşur. Merkezi sinir sistemi vücutta yönetimi sağlayan organlardır. Diğer bir ifadeyle vücudun idare merkezidir.
Çevresel sinir sistemi vücuttaki organlar ile merkezi sinir sistemi arasındaki iletimi sağlayan sinir ve sinir düğümlerinden (gangliyon ) oluşur. Çevresel sinir sistemi vücudun her tarafına yayılmış durumdadır. Merkezi ve çevresel sinir sisteminin her ikisi de sinir hücrelerinden oluşur. Sinir hücrelerine nöron denir.
a)Beyin
Kafa tası içine yerleşmiş durumda olan beyin,insanlara diğer canlılara göre üstünlük veren bir organdır. Kafa tası kemikleri, çok hassas olan bu organımız dış darbelerden korur. Ortalama ağırlığı 1400 gr olan beynimiz iki yarım küreden oluşur. Üzerine üç katlı bir zarla örtülüdür. Bu zarlar beyni korur.
Beynin dış kısmı girintili ve çıkıntılıdır. Bu sayede beynin yüzeyi genişler. Dolayısıyla da çok sayıda sinir hücresi bu geniş yüzeye yerleşerek beynin kapasitesini artırır.Beyinden bir kesit alıp incelendiğinde dış kısmının boz maddeden, iç kısmının ise ak maddeden oluştuğu görülür.Beyin, vücudun kontrol merkezidir. Bu nedenle duyu organlarımızdan gelen bütün bilgiler burada değerlendirilir. Her bir duyu organı için beyinde ayrı bir bölge yer alır. Beyin bu görevlerden başka zeka,hafıza,düşünme gibi görevleri yapar.
b)Beyincik
Küçük beyin de denilen beyincik, beynin arka kısmının alt tarafındadır. Beyincik vücudun denge merkezidir. İç kulaktaki yarım daire kanallarından gelen uyarılar burada değerlendirilir . vücudumuzdaki kasların dengeli ve uyumlu çalışması da beyinciğin kontrolündedir.
c)Omurilik Soğanı:
Omur ilik ve beyin arasındaki ilişkiyi sağlar. Omur ilik ve beyin arasındaki sinirler buradan geçer. Omur ilik soğanında isteğiz dışında gerçekleşen solunum,boşaltım,dolaşım gibi vücut fonksiyonları ile ilgili merkezler bulunur. Diğer bir ifadeyle soluma,yutma,kalp atışı, damarların büzülmesi ve gevşemesi gibi olayları denetler.
d)Omur İlik :
Omurga içinde yer alan kanal şeklindeki boşluğa yerleşmiştir. Beyinden organlara giden sinirler buradan geçer. Refleks hareketlerinin merkezidir.
Çevresel sinir sistemi
Çevresel sinir sistemi sinirlerden meydana gelir. İstemli ve istemsiz bütün hareketlerin uyarı ve emirlerini sinirler taşır. Organların algıladığı uyarılar sinirler yolu ile omurilik ve beyne, omurilik ve beynin verdiği emirler de organlara veya ilgili merkezlere iletir.Sinirler "nöron" adı verilen sinir hücrelerinden oluşur. Nöronlar, hücre gövdesi, çekirdek ve uzantılar olmak üzere 3 kısımdan oluşur. Çekirdek hücre gövdesi içinde yer alır. Uzantılar, uzun ve kısa olmak üzere 2 çeşittir. Uzun uzantılara "akson" , kısa uzantılara ise "dendrit" adı verilir. Aksonun üzerinde "miyelin kılıf" adı verilen ve üzeri ince bir zarla kaplı olan, yağlı bir koruyucu tabaka vardır.
Sinir hücresinin, taşıdığı mesajlara göre iki çeşidi vardır. Beyne mesaj getiren sinirlere "duyu sinirleri", beynin verdiği emirleri organlara taşıyan sinirlere de "motor sinirler" denir. Bir sinir hücresinin aksonu, diğer sinir hücresinin dendriti arasındaki bağlantı yerlerine "sinaps" adı verilir. Sinir hücresinde uyartının yönü aksonun yönündedir. Sinir hücrelerinde uyartılar yaklaşık 120 m/s hızla iletilirler.
Vücudumuza dışarıdan gelen uyarılar ilk organlar tarafından karşılanır daha sonra uyarılar hücreler ile alınarak sinirlere iletilir. Düşünülerek yapılan hareketlerin merkezi beyin, ani olarak kendiliğinden yapılan hareketlerin merkezi ise omuriliktir. Vücudumuzun dışarıdan gelen bazı uyarılara karşı ani ve istemsiz olarak tepki göstermesine "refleks" denir. Örneğin, haberimiz olmadan elimize iğne battığında veya elimiz sıcak bir şeye temas ettiğinde elimizi çekmemiz bir reflekstir. Bisiklet sürmek önce beyin kontrolü ile yapılır, daha sonraları bu hareketin kontrolü omuriliğe geçer ve refleks halini alır.
Sinir sisteminin sağlığı:
Sinir sistemi, mikrop ve zedelenmelere karşı çok hassastır. Koruyucu muhafazalar içinde olmasına rağmen, başta kuduz olmak üzere sinir sistemine ulaşan hastalık mikropları vardır.Çarpma, vurma, ezilme gibi durumlarda sinir hücreleri çok çabuk zedelenirler . Kısmı ve genel felç oluşabilir. Felç, sinir sisteminin görevini yapamaması ile oluşan bir durumdur.Sinir hücreleri kendi kendini yenileyemezler Sinir sistemi zedelenen insanlarda kontrolsüz hareketler, öğrenme güçlüğü, hafıza kaybı, titreme, katılaşma gibi durumlar ortaya çıkar.
Felç, menenjit, sara, kuduz gibi hastalıklar en önemli sinir sistemi hastalıklarıdır. Sinir sisteminin sağlığını korumak için yaralanma ve darbelere karşı korunmalı, bulaşıcı hastalık mikroplarına karşı uyanık olmalı ve hastalık durumlarında zamanında tedavi olmalıdır.Bilhassa ileri yaşlarda ortaya çıkan yüksek tansiyona karşı tedbirli olmalı, tedaviyi yarım kesmemelidir. Yüksek tansiyon beyinde kanama ve zedelenmelere sebep olabilmektedir.
Ekleyen : dersimiz.com