Sindirim Sistemi
Bir canlının hayatsal faaliyetlerini sürdürebilmesi için ihtiyacı olan maddelere besin denir. Besin maddelerinin vücuda alınmasına da beslenme denir.
SAĞLANDIĞI KAYNAYA GÖRE BESİNLER : Bitkisel ve hayvansal besinler
YAPILARINA GÖRE BESİN MADDELERİ :
1. Organik besin maddeleri : Protein,yağ,karbon hidrat, vitaminler.
2. İnorganik besin maddeleri : Su ve madensel tuzlar.
GÖREVLERİNE GÖRE BESİN MADDELERİ :
1. Enerji vericiler : Karbonhidrat,yağ,protein.
2. Yapıcı-Onarıcı : Proteinler,su,madensel tuzlar
3. Düzenleyici : Su,Madensel tuzlar,vitaminler
SİNDİRİM SİSTEMİ :
Bütün canlılarda olduğu gibi yaşamımızı devam ettirebilmek için beslenmek zorundayız. Ağız yoluyla vücuda alınan besinlerin kana ve hücre zarından geçe bilecek hale gelme sürecine sindirim denir. Sindirimin gerçekleşmesinde rol alan yapılara da sindirim organları denir.
İnsanda sindirim sistemi Ağız-Yutak-Yemek Borusu-Mide-Onikiparmak bağırsağı-İnce Bağırsak-Kalın Bağırsak -Anüsten oluşur. Karaciğer ve pankreas sindirim sistemine yardımcı organlardır.
AĞIZ :
Besinlerin vücuda alındığı yerdir. Besin ağız boşluğuna alındığında tadı ve kokusu algılanır.Ağızda diş ve dil yardımıyla sindirim başlar. Ağız boşluğuna salgılanan tükürük bezleri de sindirime yardımcı olur.Tükürükte bulunan pityalin enzimi nişastaya etki eder.
Nişasta + Pityalin Dekstrin + Maltoz (Basit şeker)
DİL :
Çiğnenen besin dille yutağa itilir.
DİŞLER :
Besinin parçalanmasını ve öğütülmesini sağlar.alt ve üst çene kemiklerindeki diş çukurlarına yerleşmiş organlardır.Diş taç,boyun ve kök olmak üzere 3 kısımdır.Yetiştin bir insanda 12 Büyük azı dişi ,8 küçük azı, 8 kesici diş ve 4 köpek dişi olmak üzere toplam 32 diş vardır.
YUTAK :
Ağız ve burun boşlukları ile yemek ve soluk borusu arasındaki geçittir. Yutağın ağızla bağlantılı kısmında küçük dil ve bademcikler bulunur.Yutak ağızda öğütülen besinleri yemek borusuna iletir. Bu olay yutkunmayla gerçekleşir. Yutkunmaya başlamak için dil,ön diş arasından başlayarak önden arkaya doğru yükselir. Damağa yapışır. Lokma arkaya doğru itilir. Lokma burun boşluğuna kaçmaması için küçük dil yukarı kalkarak burun deliklerini, gırtlak kapağı da soluk borusunun ağzını kapatır. Yemek borusu açılarak lokmanın geçişi sağlanır.
YEMEK BORUSU :
Yutaktan başlayarak göğüs boşluğu içinde soluk borusunun arkasından aşağıya doğru uzanır. Yutak ile mide arasında yer alır. Yemek borusunun iç yüzeyinde,bol miktarda salgı bezi yer alır. Bu salgılar sayesinde iç yapının nemli ve kaygan tutulmasını sağlanır.Yemek borusun yapısındaki enine ve boyuna kaslar yukarıdan aşağıya doğru sırasıyla kasılıp gevşer. Besin,boğumlama şeklindeki kasılma hareketi ile mideye iletilir. Bu hareket mideye doğru değil de ağza doğru olursa kusma meydana gelir.
MİDE :
Mide kaburgaların altında,karın boşluğunun sol üst bölgesinde yer alır. Kese şeklinde olan mide üst kısmından yemek borusu ile ,alt kısmından ince bağırsakla bağlantılıdır.Mide besinleri depolama,karıştırma ve sindirme görevini üstlenmiştir. Mide kasılıp gevşeme hareketleriyle besinleri karıştırır,çalkalar ve mide öz suyu ile besinlerin karışmasını sağlar.. Ayrıca salgıladığı çeşitli salgılarla proteinlerin sindirimini başlatır.Su,alkol,zehirli maddeler ve bazı vitaminlerin bir bölümü midede emilerek kana geçer.
İNCE BAĞIRSAK :
İnce bağırsak,karın boşluğunda mide ve kalın bağırsak arasında yer alır. Mide ile birleştiği 25 cm'lik kısmına Onikiparmak bağırsağı denir.Buraya sindirime yardımcı olan safra ve pankreas kanalları açılır.
İnce bağırsakta sindirim enzimi salgılayan bezler ve besinin kolayca hareket etmesini sağlayan mukus salgılayıcı özel hücreler vardır. İnce bağırsak içeriğinde bakteriler de bulunur. Buradaki bakteriler vücut için yararlı maddeler yapar. İnce bağırsakta salgılanan enzimler bütün maddelerini parçalayabilme özelliğine sahiptir.
KARACİĞER :
Yağların sindirimini kolaylaştıracak safra salgılanır. Karaciğer bunun dışında kandaki şekeri ayarlar,bazı zehirlerin etkisini yok eder. (Amonyağı üreye dönüştürür) Glikoz ve vitamin depo eder.
PANKREAS :
Kan şekerini artıran Glukagon ve kan şekerini azaltan İnsülin salgılar. Bu salgıları (hormon) kana verir (kapalı bez) sindirim enzimlerini on iki parmak bağırsağına bırakır. (açık bez).
- Proteinlerin sindirimi midede başlar,on iki parmak bağırsağında sona erer.
- Yağların sindirimi, on iki parmak bağırsağında başlar ve tamamlanır.
- Nişastaların sindirimi, ağızda başlar,ince bağırsakta sona erer.
KALIN BAĞIRSAK :
Karın boşluğunun alt kısmında,ince bağırsak ile anüs arasında yer alır. Apandis 2-20 cm boyunda olup iltihaplanmasına apandisit denir. Böylece ince bağırsağı bir çevre gibi sarar.. Dışarı açılan kısmına anüs denir. Kalın bağırsak iki önemli görev yapar. Birincisi su ve suda çözünmüş minerallerin daha fazla geri emilmesini sağlamaktır. İkincisi ise artık maddeyi (posa) anüse doğru hareket ettirmektir.
İNSANDA SİNDİRİM SİSTEMİNİN SAĞLIĞI :
Sindirim sağlığı ağız ve diş sağlığı ile başlar. Bunlar sağlıksız olursa ağızda başlayan sindirim olayı etkilenir. Besinlerin çiğnenmeden yutulması, sindirim organlarını yorar. Diş arasında kalan atıklar iltihaplanmalara kötü kokulara neden olur.Günde en az iki kez dişleri fırçalamak gerekir.Aşırı sıcak veya soğuk yiyecekler diş minesine zarar verir. Yılda iki kez diş doktoruna gitmekte yarar vardır. Sigara,alkol,baharatlar vb. sindirim sistemine zarar verir. Üzüntü , stres de zararlıdır.
Sindirim sistemi hastalıklarından korunma yolları :
1. Düzenli ve zamanında yemek yemek ve dengeli beslenme alışkanlığı,
2. Sigara,alkol gibi zararlılardan uzak durmak.
3. Temizliğe özen göstermek,tuvaletten çıktıktan sonra,yemeklerden önce ve sonra mutlaka elleri sabunlayarak yıkamak.
4. Yeşil sebze,meyve gibi lifli yiyecekleri yeterince tüketmek.
5. Yemeklerde yeterince su içmek ve besinleri yi çiğnemek
6. Yemeklerden yarım saat sonra düzenli olarak yürüyüş yapmak.
7. Stres ve üzüntüden uzak kalmak.
8. Düzenli olarak günün belirli saatlerinde tuvalete gitmek.
Ekleyen : dersimiz.com