Ders Notları, Konu özetleri

 Şiir insanın değişen duygu,çoşku,özlem ve hayallerini kendine özgü bir dille ifade eder. Dili daha canlı,daha güzel ve daha tesirli hale getirerek ona bir üst kimlik kazandırır. Şair günlük dildeki sözcükleri özenle seçer. Onlara yepyeni anlamlar kazandırır. Kullanılan dile yeni değerler ve anlamlar kazandırır. Benzetmelere değişmecelere(mecaz) yer verir. Somut varlıkları soyutlaştır, soyutları da somutlaştırır. Böylece duygu ve düşüncelerine bir anlam derinliği kazandırır.  

 

 

1 ) Teşbih (Benzetme) : Anlama güç katmak için, aralarında gerçek ya da mecaz, çeşitli yönlerden ilgi, benzerlik bulunan en az iki varlıktan zayıf olanı nitelik bakımından güçlü olana benzetme sanatıdır.  

 

1- Benzeyen : Birbirine benzetilen şeylerden nitelik bakımından güçsüz olanıdır.   

2- Kendisine Benzetilen  : Birbirlerine benzetilen şeylerden nitelik bakımından daha üstün ve güçlü olanıdır.  

3- Benzetme Yönü  : Benzeyen ve kendisine benzetilen arasındaki ortak noktadır. Zaten benzetme bu ortak noktayı belirtmek için yapılır. 

4- Benzetme Edatı  : Benzeyen ve kendisine benzetilen arasında benzetme ilgisi kuran kelime veya ektir.   

Bir eski çıban gibi işliyor içerime.                    

 

Benzeyen: Sesler 

Kendisine benzetilen unsur:Eski çıban 

Benzetme yönü: Batmak, işlemek

Benzetme edatı: Gibi  

 

Örnek: 

                                          Hicranî 

 

Benzeyen: göz - dudak 

Benzetilen: kömür - gül 

2) İstiare (İğretileme) : Sadece benzeyen ya da benzetilenle yapılan  teşbihe istiare denir. Açık istiare ve kapalı istiare olmak üzere ikiye ayrılır.  

 

a- Açık İstiare: Benzetme öğelerinden sadece kendisine benzetilenin bulunduğu benzeyenin bulunmadığı istiaredir.  

Örnek: Yüce dağ başında siyah tül vardır. 

 

Benzeyen: bulut(söylenmemiş) 

Benzetilen: siyah tül (söylenmiş) 

 

Benzeyen: Rüzgar(söylenmemiş) 

Benzetilen: dost eli(söylenmiş)  

 

b- Kapalı İstiare: Benzetme öğelerinden sadece benzeyenle yapılan istiaredir. Kapalı istiarede  kendisine benzetilen yer almaz. Örnek:

 

Benzeyen:Bulut(var) 

Kendisine benzetilen:üzüm(yok)       

 

Örnek:  

 

Dörtlükte ''aslan'' , ''miyav'' sözcüğüyle kediye;fare, kükredi sözcüğüyle  aslana; ''kedi'' ''uçuverdi'' sözcüğüyle kuşa  benzetilmiştir. Ancak dörtlükte benzetilene yer verilmemiştir.  

 

3) Teşhis (Kişiselleştirme) : İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıklara insana özgü bir özellik verme sanatına teşhis denir.  

 

4) İntak (Konuşturma) :  İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıkların konuşturulması sanatıdır. Konuşturma kişileştirmeden sonra gelir.Varlıklar önce kişileştirilir sonra gerekirse konuşturulur.Her intakta bir kişileştir me vardır ama her kişileştirmede bir intak yoktur.Fabllar bu sanata örnektir. 

 

5) Tezat (Karşıtlık) :Aynı varlığın, olayın, durumun…birbirine karşıt iki yönünü bir arada belirtmeye ya da birbirine karşıt kavramlar arasında ilgi kurmaya tezat denir.  

 

                                                                                                                  (Huzuri)                                                                                                     

 

6) Mübalağa (Abartma) : Bir sözün etkisini arttırmak amacıyla bir şeyi olduğundan çok göstermek ya da olmayacak biçimde anlatma sanatıdır.  

  

7) Telmih (Hatırlatma) : Söz arasında herkesin bildiği bir olaya ya da kişiye işaret etme sanatı.  Vefasız Aslı'ya yol gösteren bu,  Kerem'in sazına cevap veren bu.   

 

Çağırayım Mevlam seni.                           

                               (Yunus Emre)   

 

8) Tecahül-i Arif (Bilmemezlikten Gelme) : Anlam inceliği oluşturmak için herkesçe  bilinen bir gerçeği bilmez görünerek anlatma sanatıdır.  

Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?  Benim mi Allah'ım bu çizgili yüz?                                   

 

9) Hüsn-i Talil (Güzel Bir Nedene Bağlama) : Sebebi bilinen bir olayın meydana gelişini,gerçek sebebinin dışında başka,güzel bir nedene bağlamadır.  

 

10) Tenasüp (Uygunluk) : Anlam yönünden birbiriyle ilgili sözcükleri bir arada kullanmaktır. 

 

 

11) Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması) : Bir sözün benzetme amacı güdülmeden başka bir sözcük yerine gerçek anlamı dışında kullanılması sanatıdır. 

 

Burada tepki gösteren şehir değil. Ankara da bulunan hükümettir. Mecaz-ı mürsel yapılmış.Şehir söylenmiş hükümet kastedilmiştir.