Osmanlı Devleti'nde Toprak Yönetimi
OSMANLI DEVLETİ’NDE TOPRAK YÖNETİMİ
MÜLK ARAZİ
Mülkiyet hakkı arazi sahibinin olan topraklardır. Mülk arazi ikiye ayrılır:
Öşri Topraklar: Fethedildiği zaman Müslümanlara verilen topraklardır. Topraklar, sahiplerinin mülkü sayılır, isteyen topraklarını satabilir, bağışlayabilir, vakfedebilir, miras bırakabilirdi. Toprağı işleyenler, elde ettikleri ürünün 1/10’unu vergi olarak devlete verirlerdi. Bu vergiye öşür denirdi.
Haraci Topraklar: Bu toprakların sahipleri Gayrimüslimlerdi (Müslüman olmayanlar). Bunlardan alınan toprak vergisine haraç denirdi.
MİRİ ARAZİ
Mülkiyeti devlete ait olan topraklardır. Devlet bu toprakları işletmesi için üzerinde yaşayan kişilere verirdi. Toprağı iyi ekip biçmeyen veya üç yıl üst üste boş bırakanlardan toprakları geri alınır, başkasına verilirdi. Amaç; tarımda üretimin devamlılığını sağlamaktır. Miri arazinin bölümleri:
- Vakıf Arazi: Geliri cami, hastane, kervansaray, medrese gibi bilim ve hayır kurumlarının yapımı, idaresi ve bakımı için ayrılan topraklardı. Vakıf topraklarının gelirlerinden vergi alınmazdı.
- Ocaklık Arazi: Kale muhafızlarına ve tersane giderlerine ayrılan sınır boylarındaki araziye denirdi.
- Yurtluk Arazi: Sınırları koruma karşılığında sınır boylarında ayrılan araziye denirdi.
- Mukataa: Geliri doğrudan doğruya hazineye kalan araziye denirdi. Bu topraklardan elde edilecek gelir peşin olarak mültezim denilen varlıklı kişilere satılır ve mültezimlerden alınan paralar doğrudan hazineye aktarılırdı. Bu sisteme “İltizam Sistemi” denirdi.
- Dirlik Arazi: Geliri devlet memurlarına ve askerlere maaş ve görev karşılığı olarak verilen topraklardır. Dirlik gelirlerine göre üçe ayrılırdı:
- Has : Yıllık geliri 100 000 akçeden fazla olan toprağa denirdi. Padişaha, divan üyelerine, beylerbeylerine, şehzadelere ve sancak beylerine verilirdi.
- Zeamet : Yıllık geliri 20 000 ile 100 000 akçe arasındaki topraklara denirdi. İkinci derecedeki memurlara verilirdi. Alaybeyleri, kapıcıbaşı, Divan kâtipleri gibi.
- Tımar : Yıllık geliri 3 000 akçe ile 20 000 akçe arasındaki topraklara denirdi. Savaşlarda yararlılık gösterenlere verilirdi. Tımarlı Sipahi’ler gelirlerinin bir kısmıyla atlı asker yetiştirirler, bir kısmını da maaş olarak alırlardı. Tımar sistemiyle yetiştirilen askerler, Osmanlı ordusunun önemli bir kısmını oluştururdu. Tımar sistemine bağlı topraklar Tahrir Defterlerine kaydedilirdi.
Tımar Sisteminin Faydaları
- Vergiler düzenli olarak toplanır.
- Bölgenin güvenliği sağlanır.
- Devlete yük olmadan asker yetiştirilir, askerlik masrafları azalır.
- Toprak sürekli ekip-biçildiği için üretimin devamlılığı sağlanmış olur.
- Ülke bayındır (imar) hale getirilir.
- Sürekli hazır ordunun bulunmasını sağladı.
Devletler Nasıl Gelişir.
- Devletlerde ticaretin gelişmesinde pazara yakın olması ve ticaret yolları üzerinde olması önemli etkendir.
Bazı ticaret yolları:
- Kral Ticaret yolu: Lidyalılar kurmuştur. Sart şehrinden başlayıp Sus şehrine kadar devam etmektedir.
- İpek Yolu: Çin’den başlayıp Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, İran üzerinden İstanbul’ kadar uzanan yola ipek yolu adını veriyoruz. Çin’den ipek ticareti yaygın olarak yapıldığı için yola bu ad verilmiştir.
- Baharat Yolu: Hindistan'dan başlayarak İran Körfezi ve Irak üzerinden Suriye limanlarına veya Kızıldeniz yoluyla Süveyş ve Mısır’a kadar ulaşan yoldur. Uzak Doğu ile yapılan ticaret, Venedik ve Mısırlıların elinde bulunuyordu.
- Osmanlı İpek ve Baharat yoluna hakim olunca Avrupalılar yeni ticaret yolları aradılar. Ve Coğrafi Keşifler sonunda Hint Deniz Yolunu buldular. Bu ticaret yolarlının önemi azalmaya başladı.
- 1869’da Süveyş Kanalının açılması ile Akdeniz ticareti tekrar önem kazanmaya başlamıştır.
- Akdeniz Süveyş kanalıyla okyanuslara açıldığı için ve de boğazlarla Avrupa’ya geçildiği için bizim ticaretimizde önemli bir konuma sahiptir. Bu nedenle ülkemiz deniz ticareti yolları bakımından önemli bir yere sahiptir.
Ekleyen : dersimiz.com