Ders Notları, Konu özetleri

Anlatım Bozuklukları

Türkçenin kurallarına uygun bir cümlede, belli başlı özellikler aranır. Bunlar nitelikli cümlenin özellikleridir. Eğer cümle, bu niteliklere uygun değilse, o cümlenin anlatımı bozuktur. İyi bir cümle; duru, akıcı, açık ve yalındır.

 

NİTELİKLİ BİR CÜMLEDE BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER

DURULUK: Cümlede gereksiz sözcük bulunmamasıdır.

Ahmet ile ilk kez okul kitaplığında tanıştık.

AÇIKLIK:  Cümlede söylenmek istenenin kusursuz olmasıdır. Cümle farklı anlamlar veriyorsa açıklık niteliğinden yoksundur.
Mektuplarını getirdim. (Kimin?)

AKICILIK:  Cümlenin kolay söylenebilmesi ve okunabilmesidir. Aynı hece ve seslerin yinelenmesi, üst üste aynı işlevli eklerin kullanılması akıcılığı önler.

Bütün gün dağlarda gezilindi.

YALINLIK: Anlatımda süslü, abartılı benzetmelerden kaçınmaktır.  Belli bir amaca yönelik olmayan, özentili süslemeler, cümlenin yalınlığını bozar.

Baharın, insanın içini titreten, insanı türlü duygulara kaptıran o tatlı rüzgârı dindi, yağmur başladı.

 

1. GEREKSİZ SÖZCÜK KULLANILMASI
Cümlede gereksiz sözcük kullanmak anlatım bozukluğuna neden olur. Bir sözcüğün gereksiz olup olmadığının belirlenmesinin en kolay yolu, o sözcüğü cümleden çıkararak cümleyi okumaktır. Sözcük cümleden çıkarıldığında herhangi bir anlam bozulması olmuyorsa, o sözcük gereksizdir.

a) Anlamdaş sözcük kullanılması: Anlamdaş iki sözcüğün aynı cümlede kullanılmasıdır.

Soruların cevaplarını ve yanıtlarını bildim.

Yetkililer bu konuda hâlâ bir açıklama yapmadılar henüz.

b) Anlamı başka bir sözcüğün kapsamında bulunan sözcük kullanılması:

Arkadaşım kulağıma yavaşça bir şey fısıldadı. (fısıldamak= yavaş söylemek)

Bari hiç olmazsa sen yanımda kal.

Gelecek yıl sonunda kardeşimle birlikte sınava gireceğiz.

Kardeşim soruları hemen çözüverdi.

Almanya’daki arkadaşımla karşılıklı mektuplaşırız.

 

2. SÖZCÜĞÜN YANLIŞ ANLAMDA KULLANILMASI

Anlamları birbirine yakın, ancak farklı sözcüklerin cümlede birbirinin yerine kullanılmasıdır.

Kardeşim başka bir okulda öğretim görüyor. (öğrenim)

Herkes, petrol  ücretlerinin yüksekliğinden yakınıyor. (Fiyat)

Tırnaklarım epey büyümüş. (uzamış)

Politika konusunda gençleri azımsamak doğru değildir. (küçümsemek)

Türkiye’de birçok göl kuraklık tehlikesi yaşıyor.

Buzlu yollarda araçların kaza yapma şansı artar. (ihtimali)

3. SÖZCÜĞÜN YANLIŞ YERDE KULLANILMASI

Sözcükleri, cümlede yanlış yerde kullanmak, cümlen anlamında önemli değişikliklere neden olur.

•  Ninem güzel masalları anlatır.

Ninem masalları güzel anlatır.

•  Savaşta askerin daha çok ölmesine neden oldular.

Savaşta daha çok askerin ölmesine neden oldular.

•  İzinsiz inşaata girilmez.

İnşaata, izinsiz girilmez.

•  Yeni durağa varmıştım ki otobüs geldi.

Durağa yeni varmıştım ki otobüs geldi.

•  Sahibinden az kullanılmış araba satılıktır.

•  Uzun uğraşlar sonucu batan geminin yolcuları kurtarıldı.

 

4. CÜMLEDE MANTIK HATASI BULUNMASI

Birbiriyle tutarsız kavramların bir arada kullanılması, mantık sıralamasındaki yanlışlık anlatımı bozar.

•  Bu balkondan düşen birinin bırakın ölmeyi sakat kalma ihtimali bile var.

•  Zaman zaman şiir yazıyor ve yayımlıyorum; ama ben şiiri hiçbir zaman köşe yazarlığı gibi düşünmüyorum.

•  Bu çocuklar gölü değil denizi bile görmediler.

•  Gelecekle ilgili anılarını yazıyor.

•  Gittiği yerde çocuğunu hatta cüzdanını unutmuş.

 

- Haksız yere uğradığı iftiraya kurban gitti.
- Fransızca ve İngilizce dillerinden yapılmış birçok çeviri var.
- Bu, bana özel bir başarı değildir.
- Yumurtalar çok suda haşlandığı için çatlamıştı.

Ekleyen : Kullanıcılar