Noktalama İşaretleri ve Örnekler
Noktalama İşaretleri ve Örnekler:
Yazılarda, doğru okumayı ve anlamayı sağlamak için kullanılan işaretlere noktalama işaretleri(imleri) adı verilir. Noktalama işaretleri, okuduklarımızı daha kolay ve doğru olarak anlamamızı; yazılı anlatımlarda duygu ve düşüncelerimizi doğru ve anlaşılır şekilde aktarabilmemizi sağlar.
1. Nokta (.)
– Cümle sonlarına konur.
Örnek: Öğretmenimiz bize yeni konular anlattı.
– Kısaltmaların sonuna konur.
Örnek: Dr. (doktor), Prof. (profesör), Doç. (doçent)
– Saat ve dakika belirten sayılar arasına konur.
Örnek: Sınav 08.30’da başlayacak.
– Tarihlerin yazılışında gün, ay, yıl belirten sayılar arasına nokta konur.
Örnek: Okulumuz 17.09.2007’de açıldı.
– Sıra bildiren sayıların sonuna konur.
Örnek: 5. sınıf (beşinci sınıf)
– Nokta, matematikte çarpma işareti olarak da kullanılır.
Örnek: 7×5 = 7.5
2. Virgül (,)
– Cümlede art arda sıralanan eş görevli sözcük ve sözcük öbekleri arasına virgül konur.
Örnek: Pazardan erik, kiraz, çilek ve kavun aldık.
– Sıralı cümlelerin arasına virgül konur.
Örnek: İstediğim kitabı dolaptan aldı, bana uzattı.
– Seslenme (hitap) sözlerinden sonra virgül konur.
Örnek: Sevgili Teyzeciğim, sizi çok özledim.
– Uzun cümlelerde, özneden sonra virgül kullanılır.
Örnek: Burak, bu yıl çok farklı bir çocuk oldu.
– Tırnak işareti içinde olmayan aktarma cümlelerinden sonra virgül konur.
Örnek: — Benim güzel çiçeğim, dedi.
3. Soru İşareti (?)
– Soru anlamı taşıyan cümle ve sözcüklerin sonuna soru işareti konur.
Örnek: Ayşe okula gitti mi?
4. Ünlem İşareti ( ! )
– Acı, sevinç, üzüntü, korku, heyecan, şaşkınlık gibi duyguları belirten sözcük ve cümlelerden sonra ünlem işareti konur.
Örnek: Yaşasın!, Çabuk buraya gel!
5. İki Nokta ( : )
– Bir sözcük ya da cümleden sonra örnekler sıralanacak, açıklamalar yapılacaksa bu sözcük ve cümlelerin sonuna iki nokta konur.
Örnek: Bir yılda dört mevsim vardır: sonbahar, kış, ilkbahar, yaz
– Yazıda konuşmaların başlayacağını gösteren sözcükten sonra da iki nokta konur.
Örnek: Can, gülümseyerek dedi ki: Günaydın, nasılsın ?
– Matematikte bölme işareti olarak da kullanılır.
Örnek: 15:5=3
6. Üç Nokta ( … )
– Sözün bitmediğini belirten cümlelerin sonuna üç nokta konur.
Örnek: Güneş’i görünce öyle mutlu oldu ki…
– Karşılıklı konuşmalarda, söylenmeyen ya da söylenmek istenmeyen sözlerin yerine üç nokta konur.
Örnek: Tam bir …e benziyordu. notbak.com
– Birtakım örnekler yazıldıktan sonra, benzerlerinin bulunduğunu anlatmak için “ve benzerleri” anlamında kullanılır.
Örnek: Şu sözcükler sesteştir: kır, yüz, çay…
– Bir metinden yapılan alıntılarda, atlanan bölümlerin yerine üç nokta konur.
Örnek: “… Adam konuşmasına devam etti: Bu böyle sürüp gidemez. Bu soruna bir çözüm bulmalıyız.”
7. Kesme işareti ( ‘ )
– Özel adlara eklenen çekim eklerini ayırmak için kesme işareti kullanılır.
Örnek: Ahmet’in dedesi Antalya’ya gidecekmiş.
– Kısaltmalara ve sayılara getirilen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılır.
Örnek: Saat 17.50’de dersimiz bitiyor.
– Bir harf ya da eke getirilen ekler, kesme işareti ile ayrılır.
Örnek: Alfabemizdeki harfleri a’dan z’ye sayabilirim.
8. Tırnak işareti ( “ ” )
– Başka bir kişiden ya da yazıdan alınan sözler tırnak işareti içinde yazılır.
Örnek: Adam “Bir gün beni anlayacaksın.” dedi.
– Yazıda geçen, kitap, dergi, şiir adları tırnak işareti içinde yazılır.
Örnek: Orhan Veli Kanık’ın “Dalgacı Mahmut” şiirini okudunuz mu?
– Cümlede özellikle belirtilmek istenen sözler, tırnak işareti içinde yazılır.
Örnek: Bir insanın en büyük ihtiyacı “sevgi”dir.
Örnek: En sık ziyaret ettiğim sitelerden biri "dersimiz.com" dur.
9. Kısa Çizgi ( – )
– Satıra sığmayan sözcükler, devamı olduğunu belirtmek için kısa çizgiyle ayrılır.
Örnek: arka-
daşımdır.
– Sözcükleri hecelerine ayırırken, heceler arasına kısa çizgi konur.
Örnek: öğrencilerim, öğ-ren-ci-le-rim.
– Bir başlangıcı ve sonu belirten sayılar arasına kısa çizgi konur.
Örnek: I. Dünya savaşı 1014-1918 yılları arasında olmuştur.
– Birbirleriyle ilişkili devlet, ulus, kurum, yer, bölüm adları arasına kısa çizgi konur.
Örnek: Ankara – Eskişehir arası iki saat sürüyor. * Türk – Yunan dostluğuna önem veriyorlar.
10. Noktalı Virgül ( ; )
– Virgülle ayrılmış farklı görevdeki sözcük ya da sözcük öbeklerini ayırmak için kullanılır.
Örnek: Eylül, ekim, kasım sonbahar; aralık, ocak, şubat kış mevsimi aylarıdır.
11. Uzun Çizgi (—)
– Bir yazıda karşılıklı konuşmaları belirtmek için uzun çizgi kullanılır. Uzun çizgiye konuşma çizgisi de denir.
Örnek: Oynamayı ve eğlenmeyi seven hayvanların yaşadığı ormana, mavi tüylü bir tilkinin yolu düşer. Ormana dönerek seslenir:
— Ey ormanda yaşayan hayvan dostlarım!
12. Yay Ayraç ( )
– Cümlede herhangi bir sözcük ya da durumla ilgili yapılan açıklamalar yay ayraç içinde yazılır. (yay ayraça parantez de denir)
Örnek : Atatürk Samsun’a gittiğinde (19 Mayıs 1919) otuz sekiz yaşındaydı.
– Tiyatro eserlerinde, konuşacak kişinin durumunu, hareketlerini belirtmek için yapılan açıklamalar yay ayraç içine yazılır.
Örnek: Dede Torunlarım güzel yavrularım! (Sahnenin ortasına oturur.) Ne çok özledim sizi.
Ekleyen : dersimiz.com