Ders Notları, Konu özetleri

İnsanlar ve hayvanlar normal bir büyüme ve çeşitli biyolojik fonksiyonlar için besinler arasında vitaminler yanında inorganik elementlere de ihtiyaç duymaktadırlar. Bu elementler ikiye ayrılırlar;
1. Bol bulunan elementler
2. Eser elementler

1- Bol bulunan elementler
  Bu elementlere ihtiyaç fazladır.
  Çoğunlukla birden fazla fonksiyon gösterirler.
  Bu elementlere örnek olarak;
  Kalsiyum         Fosfor       Magnezyum              Klor            Sodyum               Potasyum

a) Kalsiyum (Ca)
  Kemiğin yapısal elementidir.
  Hücre zarı geçirgenliği ve kan pıhtılaşması için önemlidir.
  Bunun yanında kalp işlevleri ve sinir sisteminin düzenlenmesinde rol oynar.
  Hücre sitoplâzmasında önemli bir düzenleyicidir.
  Kan kalsiyum miktarı ile depo kalsiyum miktarı arasındaki dengeyi "parathormon" adındaki hormon sağlar.
  D vitamini; bağırsaklardan kalsiyum emilimini ve kemiklerde birikmesini hızlandırır. Bu yüzden az miktarda D vitamini raşitizme, aşırı D vitamini ise kireçlenmeye neden olur.
  Bunun yanında; ıspanak, kakao gibi besinler ve sitrat, tartarak gibi bileşikler kalsiyum emilimini arttırır.
  Oksalik asit ve tahıllarda bulunan "Phytin" kalsiyum emilimini önler.

  Ani kalsiyum azalmaları kramplara neden olur.
  Sürekli kalsiyum azlığı;
           Büyümede durgunluğa,
           Beslenmede isteksizliğe,
           Metabolizmanın artmasına,
           Raşitizme,
           Bacakta uyuşmalara ve felce,
           Hemoroite,
           Güçsüzlüğe ve sonuçta ölüme neden olur.

  Aniden verilen fazla miktarda D vitamini kalsiyum emilimini arttırır ve tetanos benzeri belirtilere neden olabilir. Çocukların ilkbaharda zaman zaman kasılması bu nedene dayanır.                       

b) Magnezyum (Mg)
  Bitkilerde klorofilin temel taşı olduğu için bitkisel besinlerde daha bol bulunur.
  Besinlerde magnezyumun %20-30 'u ince bağırsağın üst kısmında emilir, %60-70 'i ise dışkıyla atılır.
  Kanda proteine bağlı halde bulunan magnezyum, albümin ve globülinlere bağlanır.
  ATP 'den bir fosfat alıcısına fosfat taşımasını katalize ederek ADP ve fosforlaşmış bir yapı oluşturan enzimlerin aktivasyonunda rol alır.
  Magnezyum, ATP 'ye gerek duyulan glikoz kullanımı, yağ, protein, nükleik asit sentezi ve kas kasılmasında önemli görevler alır.
  Magnezyum tarafından etkinleştirilen enzimler beynin fosfolipid, pirüvik asit ve glikoz metabolizmasına girmektedir.
  Mitokondride oksidatif fosforilasyon için de magnezyum istenir.
  Magnezyumun vücuttan esas atılım yolu böbrekler olup terle de önemli atılımı söz konusudur. Uzun süren ateşli hastalıklar ve kas egzersizlerinde toplam magnezyum atılımının %10 -15 'i terle gerçekleşir.
  Magnezyum emilimini besinlerdeki laktoz, protein (özellikle serbest aminoasitler), fosfat, kalsiyum, lipidler engeller,

  Magnezyum eksikliğinde;
  Damar genişlemesi,
  Kan miktarında artma,
  Aşırı duyarlılık
  Küçük beynin bazı hücrelerinde bozukluk,
  Böbrek bozuklukları,
  Kramplar,
  Büyümede durgunluk,
  Saç dökülmesi,
  Ödem ortaya çıkar.
  Bu arazlar ancak çok uzun süre magnezyum alınmazsa meydana gelir.

  Gebeliğin son üç ayında, diabetik komanın insülinle tedavisi sırasında, hipertiroidizmde, bazı sindirim sistemi ve böbrek hastalıklarında hipermagnezami görülür.

c) Sodyum ve Klor (Na ve Cl)
  Sodyum kas liflerinin uyarılmasında ve sinirlerdeki iletimde önemli rol oynar.
  Klor mide salgısında bulunur.
  Klor ayrıca amilaz enziminin aktivatörüdür.

  Sodyum eksikliğinde deride, gözün bağ dokusunda ve üremede bozukluklar görülür.
  Klor eksikliğinde sindirim ve büyüme bozuklukları ortaya çıkar.
  NaCl eksikliğinde, kramplar, baş dönmesi ve baygınlık görülür. Vücut sıvılarının dengesi bozulur.

d) Potasyum (K)
  Sodyum gibi sinirsel iletimde ve kasların uyarılmasında rol oynar.
  Bitkisel besinlerden alınır.
  Vücutta Na-K oranının sabit tutulması gerekir.
  Büyüyen hayvanlarda günlük potasyum gereksinimi artar.
  Eksikliğinde bazı metabolik bozukluklar görülürken fazlalığı Na-K dengesini bozacağından NaCl ihtiyacını arttırır.
e) Fosfor (P)
  Tüm organizmaların bulundurmak zorunda olduğu elementlerin başında gelir.
  Nükleotitlerin yapıtaşı olan fosfatların oluşumu için kullanılır.
  Karbonhidratların ve yağların yıkımında; RNA ve DNA yapısına girerek kalıtsal bilginin taşınmasında rol alır.
  Fosfolipitlerde fosfat, proteinlerle birlikte embriyonun beslenmesi için salgılanır.
  Organik fosfat; hızlı büyüyen ve hızlı iş gören dokularda (kas ve sinir gibi) bolca bulunur.
  Omurgalı hayvanların kemik ve dişlerinde büyük miktarda vardır.
  Kandaki fosfat miktarı kalsiyum miktarına oranlanarak sabit tutulur.
  Fosfat verilmesi zihin ve vücut işlerini arttırır.Fosfat azlığında büyüme durur.
  İskelet bozuklukları görülür.
  Kanda kalsiyumun artması kemiklerden fosfor çekilmesine ve böylece kemiklerin yumuşamasına yol açar.

  Kanda fosforun artması ise kemiklerden kalsiyum çekilmesine neden olur. Ancak bu daha yavaştır.

Ekleyen : notbak.com