Ders Notları, Konu özetleri

MEKTUP
Birbirinden ayrı yerlerde bulunan kişi veya kurumlar arasında özel veya resmî haberleşmeyi sağlayan yazı türüne "mektup" denir.

Mektup Türleri
Mektuplar "edebî mektuplar", "özel mektuplar", "resmî mektuplar", "iş mektupları" ve "açık mektuplar" olmak üzere temelde beşe ayrılır. Bunların dışında manzum şekilde, yani şiir olarak yazılan mektuplar da vardır.

a. Özel mektuplar : Birbirinden uzakta bulunan yakın akraba veya arkadaşların haberleşmek, bir olayı aktarmak, bilgi vermek, ortak düşünceleri paylaşmak gibi çeşitli amaçlarla yazdıkları ve sadece yazanla okuyanı ilgilendiren mektuplardır. Özel mektuplar, konularına göre değişik isimlerle anılır: "Aile mektupları, tebrik mektupları, teşekkür mektupları, davet mektupları (davetiyeler), taziye mektupları, özür mektupları" gibi. Özel mektupların gizliliği söz konusudur ve bu gizlilik kanunla korunmuştur.

 

b. Edebî mektuplar : Edebî mektuplar açık olarak bir dergide veya gazetede yayımlanır. Yazar, birine hitaben herhangi bir konudaki görüşlerini, düşüncelerini, duygularını anlatır. Ancak asıl amaç bu duygu, düşünce ve görüşleri herkese anlatmaktır. Edebî mektuplardan yazıldıkları döneme ait sanat, edebiyat ve fikir olayları hakkında bilgi edinmek de mümkündür. Edebiyat dünyasında tanınmış sanatçılar birbirlerine yazdıkları mektuplarla genelde fikir ve sanat olaylarını, eserleri tartışırlar. Olaya bağlı sanatsal türlerde de edebî mektuplardan yararlanılır. Özellikle hikâye ve roman türlerinde kahramanların hayatlarını, ruh hâllerini, duygularını, düşüncelerini, anlayışlarını daha etkili anlatmak için zaman zaman mektuplar araç olarak kullanılmıştır. Hatta kahramanların birbirlerine yazdıkları mektuplardan oluşan romanlar da vardır.

 

Dünya Edebiyatında Mektup
Mektubun edebî tür olarak gelişimi Latin edebiyatına dayanmaktadır. Mektubun bugünkü anlayışa uygun niteliğe ulaşması ise 16. yüzyıldan sonradır. Bu dönemden itibaren Fransa, İtalya, İngiltere ve Almanya'da bu türün yaygınlaştığı görülmektedir.
Mektup türünün ustaları da ancak 18.-19. yüzyılda yetişmiştir. Özellikle Fransa'da Mme de Sevigne, Voltaire, Rousseau bu türü çok kullanan sanatçıların başında gelmektedir. Mektup türü hikâye ve romanların yazımında da kullanılmıştır. Bazı sanatçılar eserlerini romanlarını daha içten ve etkili olur diye mektup tarzında kaleme almışlardır. Batı edebiyatında Balzac Vadideki Zambak'ı, Goethe "Genç Werther in Istırapları'nı, J. J. Rousseau "Nouvelle Heloise'ı bu şekilde yazmıştır. Bazı Avrupalılann eski Türk hayatı ile ilgili mektupları, bugün tarihi belge olarak kabul edilmektedir. Lady Montegu'nün "Şark Mektupları (Türkiye mektupları)" bu eserlerden biridir.

 

Türk Edebiyatında Mektup
Türk edebiyatında mektup türünün geçmişi çok eskilere dayanmaktadır. "Münşeat larda özel ve resmî mektuplara çokça yer verilmiştir. Yalnız bunların dili çok süslü ve ağırdır. Münşeatlar yazarının adıyla anılmaktadır: "Münşeat-ı Feridun Bey", "Münşeat-ı Kâni" gibi.
Tanzimat'tan sonra ise gazetelerde yayımlanan birçok açık mektup göze çarpar. "Münşeat' adı verilen örnek mektup metinleri, bu dönemde kalıplaşmış bir biçimi olan mektup türünün yaşamasını sağlamıştır. Tanzimat'tan sonra ilk ilgi çekici mektup örnekleri Akif Paşa'ya aittir ve bu mektuplar 1885 te yayımlanmıştır. Sonraki dönemlerde de ünlü kişilerin mektupları kitap hâlinde basılmıştır. Namık Kemal'in "Hususî Mektuplar", Abdülhak Hamid Tarhan'ın "Mektuplar", Muallim Naci'nin "Muhaberât ve Muhâverât" adlı eserleri bunlara örnek gösterilebilir.
Sonraki dönemlerde bazı sanatçılar ise mektuplardan oluşan romanlar hikâyeler, anılar, gezi yazıları kaleme almıştır. Halide Edip'in "Handan"; Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın "Mutallaka", "Sevda Peşinde"; Reşat Nuri Güntekin'in "Bir Kadın Düşmanı" adlı romanları bunlar arasında sayılabilir. Ömer Seyfettin bazı hikâyelerini, Yakup Kadri Karaosmanoğlu "Bir Serencam' ı mektup tarzında kaleme almıştır.
Mektup tarzında yazılan gezi yazıları da vardır. Cenap Şahabettin'in "Hac Yolunda", "Avrupa Mektupları"; Ahmet Rasim'in "Romanya Mektupları' böyle yazılmıştır.
Mektup tarzında yazılmış şiirler de vardır. Kemalettin Kamu'nun "İzmir Yolunda Son Mektup", Orhan Veli'nin "Oktay'a Mektuplar" adlı eserleri bu şekilde yazılmıştır. Bazı sanatçılar da değişik eserlerini mektuplar şeklinde kaleme almışlardır. Nurullah Ataç'ın "Okura Mektuplar" adlı deneme kitabı mektuplardan oluşmaktadır. Cumhuriyet Döneminde de bazı sanatçıların mektupları toplanarak kitap hâlinde yayımlanmıştır. Bunlardan bazıları şöyle sıralanabilir: Cevat Şakir Kabaağaçlı "Mektuplarla Halikarnas Balıkçısı, Nazım Hikmet "Kemal Tahir'e Hapishaneden Mektuplar", Ahmet Hamdi Tanpınar "Mektuplar", Cahit Sıtkı Tarana "Ziya ya Mektuplar".

Ekleyen : Edebiyatçı