İlk Türk Devletlerinde Devlet Anlayışı
İLK TÜRK DEVLETLERİNDE DEVLET TEŞKİLATI
1. İlk Türk Devletlerinde Devlet Anlayışı
- Türklerde devlete İl (el) adı verilirdi.
- İl aynı zamanda barış anlamında kullanılmıştır.
- Devleti yöneten hükümdar yönetme yetkisini Gök Tanrı'dan alır ve yaptığı tüm işlerden de Gök Tanrı'ya karşı sorumludur. Ancak Hükümdar devleti keyfi yönetemez, hükümdarın yetkilerini Töre ve Gök Tanrı dini kısıtlardı.
- Türkler Devlete baba, Vatana (ülke) ana demişlerdir.
Türk Cihan Egemenliği Anlayışı: Türklerin dünyayı yönetme ve dünyaya egemen olma düşüncesidir.
Türklerde Devleti Oluşturan Unsurlar:
a. Bağımsızlık(Oksızlık) b. Halk(Millet) c. Ülke(Vatan-Toprak) d. Teşkilatlanma
2. Türklerde Ordu
Türklerin tarih boyunca birçok büyük devlet kurmalarının temel etkenlerinden birisi güçlü ordulara sahip olmalarıdır. Bozkır göçebe hayatının zorlukları Türklerin mücadeleci ve disiplinli bir yapıya sahip olmalarına neden olmuştur.
Türk Ordusunun genel özellikleri şunlardır.
a. Türk ordusunda ücretli askerlik yoktur. Halk kadın erkek ayırt edilmeksizin dersimiz.com her an savaşa hazır durumda olduğu için Türk milleti için ordu-millet deyimi kullanılmıştır.
b. Sürekli ordunun bulunduğu Türk devletlerinde ordunun temeli atlı askerlere dayanır.
c. İlk düzenli orduyu Hun hükümdarı Mete 10´luk askeri sisteme göre oluşturmuştur.
d. Ordunun başında savaşlara kağan gider, diğer hanedan üyeleri komutan olarak orduya Komuta ederlerdi.
e. Türk ordusunun temel silahları ok-yay ve kılıçtır.
f. Savaşlarda Turan taktiği (Hilal Taktiği– Kurt kapanı-Sahte Ricat) tekniği kullanılır.
Not: İlk Türk devletlerinde Kağanı koruyan seçme muhafız birliklerine Böri, Keşifler yapan akıncı birliklerine de Yelme denir.
3. Devlet Yönetimi
a. Kağan: Türk devletlerinde devletin başı, egemenliğini Tanrı'dan alan hükümdardı. Hükümdar kutsal sayılır ve ona tanrı tarafından bazı güçler verildiğine inanılırdı.
Tanrı tarafından verilen bu güçler;
Kut : Siyasi iktidar-yönetme gücü, becerisi
Ülüg-Ülüş: Ekonomik güç-Hükümdarın ülkeyi zenginleştirmesi ve halka bu bolluğu adil şekilde üleştirme paylaştırma gücü
Küç: Savaş yeteneği-savaş kazanma becerisidir.
Kağan olabilmek için hükümdar ailesinden gelmek ve erkek olmak şartı vardı.
Töreye göre hükümdar iki biçimde tespit edilirdi.
1. Kurultay tarafından seçilen 2.Baş hatunun en büyük oğlu.
İlk Türk devletlerinde hükümdarın unvanları: Kağan, Han, Yabgu, İl-teber, Şanyü ve İdikut
Hükümdarlık Sembolleri: Otağ, Taht, Sancak, Davul, Sorguç, Kemer, Kılıç ve Kamçı
Kağanın görevleri:
- Ülkeyi düşmanlardan korumak.
- Ülkede birlik ve barışı sağlayıp boyları bir arada toplamak.
- Töre kurallarını uygulamak.
- Halkı adaletli ve eşit yönetmek.
- Halkı giydirip doyurmak, refah seviyesini artırmak.
- Ordunu başında sefere gitmek.
- Devlet görevlilerini atamak.
- Savaşa ve barışa karar vermek.
- Elçileri göndermek ve kabul etmektir.
- Kağanın eşine hatun ya da katun denirdi. Hatunlar kendine özgü tahtına oturur, kurultay katılır, elçileri kabul eder, savaşa katılır ve hükümdar öldüğünde çocuklar küçük ise bir müddet devleti hatun yönetirdi.
- Kağanın erkek çocuklarına Tigin denirdi. Tiginler küçük yaştan itibaren Ataman(İnal-İnanç) adı verilen öğretmenler gözetiminde şehirlere yönetici olurlardı.
- Hunlar Orta-Doğu-Batı olmak üzere üç kısma ayrılmış olup buna üçlü sistem denirdi. Ortayı hükümdar doğuyu veliaht Tiginler batıyı ise hanedan üyeleri yönetirdi.
- Göktürk ve Uygurlar da ise ülke doğu-batı olarak ikili teşkilatla yönetilirdi. Doğuda kağan batıda ise hanedan üyeleri vardı.
b.Hükümet: İlk Türk devletlerinde hükümete ayukı denirdi. Ayukının başında aygucı ve üge adı verilen vezir vardı. Ayukı halk arasında sevilen ve hanedan üyesi olmayan kişilerden seçilirdi. Hükümette birçok görevliler vardı. Bu görevlilere buyruk(Bakan) adı verilirdi. Bu görevliler; Erkin(İlteber devlet memuru) – buyruk (bakan) - Tudun(Vergi memurları) - Tutuk(Vali) Bitikçi(kâtip)-Otacı(Hekim)-subaşı-(ordu komutanı)- Agıçı (Hazine görevlisi) - Tamgacı(Mühürdar)
c.Kurultay:
- İlk Türk devletlerinde devleti ilgilendiren konuların görüşülüp karar bağlandığı meclislere Kurultay ya da Toy denirdi.
- Kurultay üyelerine Toygun denilmekte olup Kağan-Hatun-Vezirler-Devlet Memurları-Boy Beyleri-Komutanlar ve halkın ileri gelenleri kurultaya katılırdı.
Hunlarda Kurultay yılda üç defa toplanırdı.
I. Kurultay: Kışın toplanır ve dini içerikte konular görüşülür.
II. Kurultay: İlkbaharda toplanır ve kağana bağlılık kurultayıdır.
III. Kurultay: Sonbaharda toplanır Savaş ve sayım kurultayı da denir. Halk ve hayvanlar sayılırdı.
- Ayrıca Kağanı da genellikle Kurultay tespit ederdi. Kurultayın bulunması Türklerde demokratik bir devlet yapısı olduğunu gösterir.
- Her boyun küçük kurultayları da vardı.
- Kurultay sonrası Toy denilen şenlikler düzenlenirdi.
Ekleyen : dersimiz.com