Gregor Mendel ve Kalıtımla İlgili Temel Kavramlar
Gregor Mendel
Gregor Mendel, 1857 yılında yaptığı çalışmalar ile modern genetiğin temelini atmıştır.
- İlk olarak arılarla ilgili çalışmalar yapmıştır. Daha verimli ve sakin bir arı ırkı ortaya çıkarmak amacı ile çaprazlamalar yapmış ancak başarılı olamamıştır.
- Daha sonra bezelyeler ile çalışmalar yapmaya başlamıştır. Yaptığı çalışmalarda kalıtımdan sorumlu birimler olduğunu bulmuştur ve bu birimlere faktör adını vermiştir.
Gregor Mendel'in Çalışmalarında Bezelye Kullanmasının Sebepleri
- Bezelyenin yetişmesinin kolay olması.
- Çalışmalarını yapacağı ortamın çok nitelikli olmasına gerek olmaması.
- Üreme döngüsünün kısa olması nedeni ile çalışma sonuçlarının kısa sürede alınması.
- Bezelye bitkisi çiçeğinin taç yapraklarının dişi ve erkek organı kapaması (hermafrodit) nedeni ile kendi kendine döllenme(tozlaşma) yapması sonucu istenilen çalışmanın rahatlıkla yapılması.
- Çalışabileceği karakter sayısının fazla olması.
- Karakterlerin homolog kromozomlar üzerinde bulunması nedeniyle yaptığı çalışma sonuçlarının insanlarla kıyaslanabilmesi.
Kalıtımla İlgili Temel Kavramlar
Kalıtım (Genetik): Kalıtsal özelliklerin ebeveynlerden yavrulara aktarımını inceleyen bilim dalıdır.
Kalıtsal Özellik: DNA üzerinde şifrelerle tanımlanan özelliklerdir.
Gen: DNA'nın en küçük anlamlı parçasıdır. Her gen yaklaşık 1500 nükleotidden oluşmuştur. Genler harflerle sembollenmiştir. Gregor Mendel yaptığı çalışmalarda gen kavramını tespit etmiş ancak bunlara faktör adını vermiştir. dersimiz.com
Karakter: Çevrenin veya kalıtımın etkisi ile ortaya çıkan özelliklerin her biridir.
- Bazı özellikler sadece kalıtım etkisi ile ortaya çıkar. (kan grubu, saç rengi, göz rengi, enzim...)
- Bazı karakterler hem çevrenin hem kalıtımın etkisi ile ortaya çıkar. (Boy uzunluğu, ten rengi, zeka düzeyi...)
- Bazı karakterler sadece çevrenin etkisi ile ortaya çıkar. (Topal kalmak, Sünnet olmak, Kaslı vücut)
Homolog Kromozom: Biri anneden biri babadan gelen karşılıklı bölgelerinde aynı karakteri temsil eden genler bulunduran kromozomlardır. İnsanda 23 tane homolog kromozom çifti bulunur.
Allel Gen: Homolog kromozomlar üzerinde karşılıklı olarak bulunan ve aynı karakteri temsil eden genlerdir.
Lokus: Allel genlerin homolog kromozomlar üzerinde bulundukları bölgelerdir.
Genotip: Canlıya ait kalıtsal bir özelliğin genlerdeki durumudur. 2n kromozomlu canlılarda genotip iki harfle ifade edilir. (aa, Aa, XrY)
Fenotip: Genotipin dışa yansımasıdır. Canlının o karakter bakımından dış görünüşüdür. Fenotip tek harfle gösterilir.
Homozigot (Arı-Saf Döl): Allel genlerin aynı olması durumudur. (AA, bb, DD, XrXr..)
Heterozigot (Melez Döl): Allel genlerin farklı olması durumudur. (Aa, Bb, Dd...)
Dominant (Baskın) Gen: Heterozigot durumdayken karakterini fenotipte gösterebilen genlerdir. Büyük harfle gösterilir. (A,B,D...)
Resesif (Çekinik) Gen: Heterozigot durumdayken karakterini fenotipte gösteremeyen genlerdir. Küçük harfle gösterilirler. (a,b,d...)
Bağımsız Gen: Farklı kromozomlar üzerinde bulunan genlerdir.
Bağlı Gen: Aynı kromozom üzerinde bulunan genlerdir. Bağlı genler sadece krossing over ile ayrılabilirler.
Ekleyen : dersimiz.com