Genetik ve Temel Kavramlar
GENETİK İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR VE TERİMLER
Yeryüzünde iki milyonun üzerinde canlı türü yaşamaktadır. Bu canlı türlerinin birbirine benzer ve farklı özellikleri bulunur. Hatta bir türün tüm bireylerinde de benzer ve farklı özellikler bulunabilmektedir. Bu durumun temelinde bireylerin kalıtsal maddesi olan GENLER rol oynar. Canlı türlerinin ve bir türün tüm bireylerinin gen bilgileri farklı olup canlılar arası çeşitliliği oluşturur. Canlılarda çeşitliliğe neden olan her bir özelliğe KARAKTER denir. Karakterler genlerce oluşturulur. Genler üzerinde anne ve babadan yavruya aktarılan karakterlere KALITSAL KARAKTERLER denir (Dil yuvarlama, saç rengi, kan grubu, tavşan dudaklı olmak...). Karakter genleri eşeyli üremede anne ve babadan yavru bireylere eşit oranlarda(% 50) nakledilir.
Anne ve babadan kromozomlar vasıtasıyla gelen genlerin etkileşim şekil ve derecelerine göre de yavrunun özellikleri ortaya çıkar. Canlılardaki karakterleri ve karakterlerin yavru bireylere aktarılmasını inceleyen bilime KALITIM BİLİMİ ya da GENETİK denir.
Kalıtımla ilgili bazı tanımlar şunlardır:
Dominant GEN (BASKIN GEN): Bulunduğu canlıda, taşıdığı özelliği oluşturabilen gene denir. Büyük harflerle sembolize edilir(A,B,C,D...).
Örnek: siyah saçlılık, kıvırcık saçlılık, bezelyelerde sarı ve düzgün tohumluluk, uzun boyluluk...
Resesif GEN(ÇEKİNİK GEN): Bulunduğu canlıda taşıdığı karakteri dominant gen bulunmadığı zaman oluşturabilen gen çeşitidir. Küçük harflerle sembolize edilir(a,b,c,d...).
Örnek: sarı saçlılık, düz saç şekli, bezelyelerde yeşil ve buruşuk tohumluluk, kısa boyluluk...
GENOTİP: Canlıların DNA'sındaki (genler) genetik bilgidir. Canlı bireylerin karakterlerini oluşturur. DNA’nın en küçük birimi genler olduğu için genotipler genlerce oluşturulur.
Örnek: Karakterlerin dominant, resesif, homozigot, heterozigot... olması gibi.
FENOTİP: Anne ve babadan üreme olayı ile yavruya aktarılan genlerce oluşturulan karakterlerin dış görünüşüne denir. Canlı fenotiplerinin oluşmasında gen ve çevre etkileşmesi görülür.
Örnek: Göz renginin siyah, mavi, yeşil oluşu, saç şeklinin düz, kıvırcık olması, kan gruplarının A,B... olması gibi.
HOMOZİGOT(ARI DÖL): Yavruda karakteri oluşturan iki genin de aynı şekil ve özellikte olmasıdır.(AA, aa, BB, bb...)
HETEROZİGOT(MELEZ DÖL): Yavruda karakteri oluşturan iki genin de farklı şekil ve özellikte olmasıdır.
AA : Homozigot, baskın karakter
Aa : Heterozigot, baskın karakter
aa : Homozigot, çekinik karakter
Ekleyen : dersimiz.com