Eşeysiz Üreme Ve Eşeysiz Üreme Çeşitleri
EŞEYSİZ ÜREME
Bölünme olgunluğuna erişen bir canlının eşey hücresi oluşturmadan kendisine benzer yavrular meydana getirmesine eşeysiz üreme denir.
Eşeysiz Üreme Çeşitleri:
A. Bölünme:
Bölünme, bölünme olgunluğuna erişmiş bir hücrenin enine veya boyuna bölünmesiyle iki yavru hücrenin meydana gelmesidir.
Bölünme, bakteri ve öglenada boyuna bölünme, paramesyumda ise enine bölünme şeklindedir.
Şekil : Paramesyumda eşeysiz üreme.
B. Tomurcuklanma:
Tomurcuklanma, bir hücrelilerden bira mayasında, sölenterelerden hidrada ve bazı bitkilerde görülür.
Bölünme olgunluğuna erişen ata hücrede bir çıkıntı oluşur. Bu çıkıntının bölünerek ata canlıdan ayrılması ve gelişmesi ile yeni bir canlı meydana gelir. Bu yeni canlı, ana canlıdan bağımsız yaşayabildiği gibi ana canlı ile birlikte koloniler halinde de yaşayabilir.
Şekil : Hidrada tomurcuklanma ile üreme.
C. Sporlanma:
Sporlanma, bazı bir hücreli canlılarda, mantarlarda, eğrelti otlarında vb. görülür. Sporlar, üzerinde sağlam yapılı bir örtü bulunan özelleşmiş hücrelerdir. Sporların üzerindeki örtü, aşırı sıcak veya soğuk gibi olumsuz ortam koşullarına karşı sporların dayanmasını sağlar. Sporlar, ortam şartlarının elverişli olması durumunda yeni bir canlı meydana getirir.
Şekil : Mantarlarda sporla üreme.
D. Vejetatif Üreme:
Ana bitkinin gövde, dal, yaprak gibi organlarının döllenme olmaksızın gelişerek yeni bitkiyi oluşturmasına vejetatif üreme denir. Vejetatif Üreme, yüksek yapılı bitkilerde görülen eşeysiz üreme şeklidir. Muz, çekirdeksiz üzüm, kavak, söğüt gibi ticari bitkiler tohum üretme yeteneklerini kaybetmişlerdir. Bu gibi bitkiler vejetatif üreme yolu ile eşeysiz çoğalabilirler. Çilek bitkisinin sürünücü gövdesindeki göz adı verilen bölümünden genç bir çilek bitkisi oluşumu, patates bitkisinin yumru gövdesinin göz (nodyum) adı verilen bölümünden yeni patates bitkisinin oluşumu vejetatif üremeye örnek verilebilir Bir kavak ağacının yan dallarından ayırdığımız bitki organını toprağa dikerek üretmemiz hangi çeşit üremeye örnektir
E. Rejenerasyonla(Yenilenme) Üreme
Omurgasızlarda mezoderm ve mezoglea tabakası bulunur. Bu tabaka içerisinde embriyonik hücreler vardır. Bu tabakayı taşayan canlılardan ayrılan bir parça eksik kısımları tamamlayabilmektedir. Örneğin; deniz yıldızından kopan bir kol ana gövdedeki hücreler tarafından tamamlandığı gibi ayrılan kolun içerisindeki hücrelerde koldan yeni bir gövde oluştururlar. Bu durum yassı solucanlarda da (Planarya) görülür.dersimiz.com Rejenerasyon normalde bir çoğalma tipi değildir. Tahrip sonucu canlıdan ayrılan parçadan yeni birey oluşturulur. Rejenerasyon, kelime anlamıyla yenileme demektir. Canlılardan herhangi bir nedenle ayrılan parçalardan yeni canlılar oluşabilir. Dolayısıyla rejenerasyon bu canlılar için üreme kabul edilir. Omurgalılardaki rejenerasyona bir yaranın iyileşmesi veya kertenkelenin kopan kuyruğunun yenilenmesi örnek olarak verilir. Çünkü kopan deriden yeni bir organizma, kopan kuyruktan da yeni bir kertenkele oluşmamaktadır.
F. Çelikle çoğalma Bazı bitkilerden koparılan bir dal parçası, toprağa dikildiğinde yeni bitki oluşturabilir. Buna çeliklenme ile çoğalma denir. Ayrılan dal parçasının meristem tabakası yeniden kök oluşturduğundan bu parça ayrı bir fert olarak yaşayabilir. Özellikle tarımda verimliliği arttırmak, az zamanda daha çok ve daha kaliteli bitkiler yetiştirmek için kullanılan üretim metodudur. Örneğin; kavak,çınar,meyve ağaçları,asma.... gibi bitkiler çelikleme ile üretilir. Özellikle melez olan ve eşeyli üremeyen bitkiler bu şekilde üretilir. Örneğin; Çekirdeksiz üzüm, Washington portakalı, satsuma mandalini gibi.
Aşağıda eşeysiz üreme ile ilgili örnekler karışık olarak verilmiştir. Buna göre bu örneklerin karşılığı olan üreme şeklini belirtiniz
Örnek 1 -
Misafirliğe gittiğimiz bir evde beğendiğimiz çiçekten bir dalı alıp su içerisinde bir süre beklettikten sonra saksıya yerleştirerek büyümesini sağlayabiliriz. Bu şekilde yeni bir bitki üretme hangi üreme şeklidir?
Örnek 2-
Çoğu kez annelerinizin, evde hamur işi yaparken yarısına kadar ılık su ile dolu bir çay bardağının içerisine yeteri kadar bira mayası atarak bir çözelti hazırladığını, bu çözeltiyi hamurun içerisine katıp hamurun kabarmasını sağladıklarını görmüşsünüzdür. Bu şekilde hamurun kabarması, bira mayasının üremesi ile olur. Bu hangi üreme şeklidir?
Örnek 3 -
Çoğumuz marketlerden aldığımız kültür mantarlarının nemli yerlerde özel şartlar altında üretildiğini biliriz. Kültür mantarlarının üreme şekli nedir?
Eşeysiz üremede bir canlı, başka bir canlıya gerek duymadan kendi vücudundan kendisinin benzeri olan canlılar meydana getirir. Eşeysiz üremenin özelliği dişi ve erkek gibi iki farklı eşey olmadan üremenin gerçekleşmesidir. Bir canlı, dişi ve erkek bireye ait olan yumurta ve sperm adını verdiğimiz gametler olmaksızın çoğaldığı için bu tür üremede genetik çeşitlilik yoktur. Bu nedenle yavru hücrelerin genetik yapısı ile ata hücrenin genetik yapısı aynıdır.
Eşeysiz üremede ata hücre ile yavru hücrelerin genetik yapısının aynı olmasının sebebi nedir?
Ekleyen : notbak.com