Düzyazı Türleri / Anlatmaya Bağlı Türler - Tiyatro

Düzyazı Türleri / Anlatmaya Bağlı Türler - Tiyatro

İnsan ve toplum yaşamının çelişkilerini, karşıtlıklarını; insanın insanla, doğal ve toplumsal çevreyle ilişkilerini, çatışmalarını, söz ve eylemle sahnede canlandırma sanatına tiyatro, tiyatro yapıtlarına da oyun(drama) denir.

 

Tiyatronun Genel Özellikleri:

  1. İnsanı ve toplum yaşamını sahnede canlandırma yoluyla yansıtmaya çalışır.
  2. İnsana ders vermek, onu düşündürmek onu yorum yapmaya yönlendirmek amacı taşır.
  3. İlk insan toplulukları ile ortaya çıkmış, antik çağlarda asıl kimliğine kavuşmuştur.
  4. İlk tiyatro Atina’da oynanmıştır.
  5. Somuttur; göze ve kulağa aynı anda seslenir.
  6. Roman ve hikaye soyut yani sadece yazıyla sınırlı olmasına rağmen tiyatro somuttur.
  7. Genellikle oynanmak için yazılır. Okunmak için yazılan tiyatro türleri de vardır.
  8. Tiyatrolar genellikle bir senaryoya bağlıdır.
  9. Tiyatronun unsurları: ‘’Yazar, eser, oyun ve seyirci’’dir.
  10. Tiyatronun temel ögeleri: ‘’ Olay, yer, zaman ve kişiler’’dir.

 

Türk Edebiyatında Tiyatronun Genel Özellikleri:

  1. Yuğ, sığır, şölen adı verilen dinsel törenlerdeki gösteriler Türk tiyatrosunun temeli sayılmaktadır.
  2. Türk edebiyatında tiyatro ihtiyacı asırlarca ‘’Ortaoyunu, Karagöz ve Meddah’’ oyunlarıyla sağlanmıştır.
  3. Tanzimat döneminde tiyatro halkı eğitmenin aracı olarak görülmüş ve kullanılmıştır. Bu dönemde Ahmet Vefik Paşa’nın Moliere’den yaptığı çeviriler, Teodor Kasap ve Direktör Ali Bey’in Fransız edebiyatının etkisiyle yazdıkları sayesinde halka sevdirilmiştir.
  4. Ahmet Mithat Efendi, Namık Kemal, Recaizade Mahmut Ekrem, Abdulhak Hamit Tarhan, Ahmet Vefik Paşa Tanzimat döneminin tanınmış tiyatro yazarlarıdır.
  5. Edebiyatımızda Namık Kemal tiyatrolarını ‘’oynanmak için’’ yazarken, Abdulhak Hamit Tarhan ‘’okunmak için’’ yazmıştır.
    Cumhuriyet döneminde Ahmet Kutsi Tecer, Haldun Taner, Tarık Buğra, Necati Cumalı, Ahmet Muhip Dıranas, Refik Erduran, Turan Oflazoğlu, Orhan Asena tiyatro ile ilgili eserler vermişlerdir.

 

Önemli Özellikleri Olan Tiyatro Eserleri :

Batılı anlamda ilk tiyatro      Şinasi   Şair Evlenmesi

Sahnelenen ilk tiyatro      Namık Kemal  Vatan yahut Silistre

Aruzla ilk manzum tiyatro      A. Hamit Tarhan - Eşber veya Sardanapal

Heceyle ilk manzum tiyatro        A. Hamit Tarhan – Nesteren

İlk uyarlama tiyatro eserinin yazarı    Ahmet Vefik Paşa - Moliere’den

İlk tiyatro denemesi        Hayrullah Efendi       Hikaye-i İbrahim Paşa ve İbrahim Gülşeni (1844)

Cumhuriyet Dönemi’nde heceyle ilk tiyatro    Yusuf Ziya Ortaç         Binnaz

Epik tiyatronun kurucusu      Haldun Taner          Keşanlı Ali Destanı

Komedi türünün ilk ustası      Aristophanes dersimiz.com

Trajedi türünün ilk ustası      Aiskylos

Dram türünün özelliklerini ortaya koyan ilk kişi         Victor Hugo     Cromwell

Türk Edebiyatı’ndaki ilk dram     Recaizade Mahmut Ekrem     Afife Anjelik

İlk Müslüman kadın tiyatrocu     Afife Jale

İlk yerli tiyatro binası                Naum Tiyatrosu (1844)

İstanbul’da temsil vermek üzere kurulan ilk tiyatro  Gedik Paşa

 

Önemli Tiyatro Terimleri

Opera: Orkestra eşliğinde söylenen, tüm sözleri bestelenmiş oyun.

Operet: Yergi içerikli, konuşmalı ve şarkılı bölümleri birbirini izleyen hafif eğlenceli oyun.

Vodvil(Entrika komedisi): Yalnızca güldürme amacı güden, karmaşık olaylar ve yanlış anlamalar üzerine kurulan, beklenmedik bir şekilde biten komedi türüdür.

Pandomim(mim): Sessiz hareketler, jestler, yüz ifadeleri ve kostümler yoluyla duyguları, düşünceleri anlatmaya yarayan tiyatro çeşididir.

Suflör: Tiyatroda, kuliste bulunarak oyunculara sözlerini fısıltıyla söyleyip hatırlatan yardımcı.

Temsil: Bir tiyatro eserinin oynanması.

Diyalog: Kişilerin karşılıklı konuşmaları.

Monolog: Bir kişinin tek başına konuşması.

Kulis: Sahne arkası.

Fars: Toplumdaki düzensizlikleri alaylı anlatımla yeren, daha çok halk zevkini okşayan kaba güldürü.

Feeri: Kişileri melek, cin, peri…olan sahnelenmiş masal. Bu türde halk efsanelerinden yararlanılır.

Skeç: Kısa yazılmış, güldürme amaçlı oyun.

Melodram: Bestelenmiş dramdır.

Kabare: Güncel, toplumsal konuları eleştirel bir tavırla yansıtan, izleyici ile içlidışlı olunan oyunlardır.

Drama: Bir tiyatro metninin oyuncular tarafından sahnede canlandırılmasıdır.

Dublör: Tiyatro ve sinemada bir rolün yedek oyuncusudur.

Fasıl: Bölüm, tiyatroda perdenin karşılığıdır.

Jest: Sanatçının bütün hareketlerine verilen ad.

Kostüm: Sinema ve tiyatroda oyuncu elbiselerine verilen ad.

Mimik: Kaş, göz, yüz hareketleriyle bir duygu ve düşüncenin anlatılmasıdır.

Mizansen: Oyuncuların sahnedeki hareketlerine denir.

Tiyatro Terimleri Sözlüğüne Buradan Ulaşabilirsiniz.

Rejisör: Bir piyesi sahneye koyan kişidir.

Sahne: Oyunun her bölümüne verilen ad.

Senaryo: Bir oyunun ve filmin bütün ayrıntılarıyla yazıldığı metindir.


Ekleyen : dersimiz.com