Düzyazı Türleri - Yardımcı Türler (Gerçek Yaşama Bağlı Türler)
Yardımcı Türler Yardımcı Türler (Gerçek Yaşama Bağlı Türler)
ANI (HATIRA): Bir yazarın kendisinin yaşadığı ya da tanık olduğu olayları, sanat değeri taşıyan bir üslupla anlattığı yazılardır.
- Anı yazarken önce konu tespit edilmeli; sonra ya günü gününe tutulan notlar ya da hafızada saklanan olaylar zinciri, plâna göre düzenlenmelidir.
- Geçmişteki olay üzerine yazılır.
- Yazar, olayları kendi bakış açısından anlatır.
- Anılar, yaşandığı dönem hakkında bilgi verir.
- Anılarda, yazarın kişisel bakışı söz konusudur.
- Dünyadaki ilk anı Yunan edebiyatında Ksenophon’un Anabasis adlı eseridir.
- Türk edebiyatında ilk anı Babür Şah’ın Babürname (Vekayi) adlı eseridir.
- Batılı anlamda ilk anı Namık Kemal’in Magosa Hatıraları adlı eseridir.
Edebiyatımızdaki önemli anı (hatıra) örnekleri:
Namık Kemal: Magosa Hatıraları
Ziya Paşa: Defter-i Amal
Samipaşazade Sezai: İclal
Muallim Naci: Ömer’in Çocukluğu
Halit Ziya Uşaklıgil: Kırk Yıl, Saray ve Ötesi, Bir Acı Hikaye
Hüseyin Cahit Yalçın: Siyasi Anılar, Edebi Hatıralar
Ahmet Rasim: Falaka, Gecelerim, Şehir Mektupları
Yakup Kadri Karaosmanoğlu: Zoraki Diplomat, Anamın Kitabı
Halide Edip Adıvar: Türk’ün Ateşle İmtihanı, Mor Salkımlı Ev dersimiz.com
Falih Rıfkı Atay: Çankaya, Atatürk Ne İdi? , Ateş ve Güneş, Zeytindağı
GÜNLÜK (GÜNCE/RUZNAME/JURNAL): Yaşanan olayların, izlenimlerin, tarih atılarak, günü gününe yazılması ile oluşan türe günlük denir.
- Divan edebiyatında ruzname, Batı edebiyatında ise jurnal denir.
- Kısa yazılardır.
- Olayı yaşayan kişi tarafından yazılır.
- Yazarın hayatından izler taşır.
- İçten ve sevecendir. Anlatımda iç konuşma yöntemi kullanılır.
- Edebiyatımızdaki ilk günlük Direktör Ali Bey’in Seyahat Jurnali adlı eseridir.
- Edebiyatımızda günlük sözcüğünü kullanan ilk kişi Falih Rıfkı Atay'dır.
- Edebiyatımızda Suut Kemal Yetkin, Seyit Kemal Karaoğlu ve Oktay Akbal günlüklerini kitap halinde yayımlamışlardır.
İki çeşit günlük vardır:
a. İçe Dönük Günlük (Özel Günlük): Yazar her şeyi tüm içtenliğiyle anlatır.
b. Dışa Dönük Günlük: Yayımlanmak amacıyla yazıldığı için yazar kendini değil çevresini anlatır.
* GÜNLÜK-ANI: Günlükte olaylar günü gününe yazılırken anı da geçmişteki olaylar anlatılır. Bir bakıma günlük geleceğe yönelik, anı ise geçmişe yöneliktir.
BİYOGRAFİ (YAŞAM ÖYKÜSÜ/TEZKİRE): Ünlü kişilerin hayatını anlatan yazı türüdür.
- Divan edebiyatında tezkire veya tercüman-ı hal denir.
- Genellikle tanınmış kişiler konu edinilir.
- Gerçeğe uygun, tarafsız bir yaklaşımla anlatılır.
- Anlatılanlar çoğunlukla kronolojik bir sıra izler.
- Dünya edebiyatında ilk biyografi Yunan Plutarkos’un Romalıları anlattığı Paralel Hayatlar adlı eseridir.
- Türk edebiyatında ilk tezkire Ali Şir Nevai’nin Mecalis’ün Nefais adlı eseridir.
- Anadolu sahasında ilk tezkire Sehi Bey’in Heşt Behişt adlı eseridir.
- Türün ünlüleri Mithat Cemal Kuntay, Şevket Süreyya Aydemir dir.
OTOBİYOGRAFİ (ÖZ YAŞAM ÖYKÜSÜ): Kişinin kendi yaşamını doğrudan kendisinin anlattığı yazı türüdür.
Dünya edebiyatında J.J. Rousseau’nun ‘’İtiraflar’’ , Türk edebiyatında ise Aziz Nesin’in ‘’Böyle Gelmiş Böyle Gitmez’’ adlı eserleri önemlidir.
OTOBİYOGRAFİ-ANI: Anı otobiyografinin içinde bir bölüm olarak yer alabilir; ama otobiyografi anıyı da kapsayan daha geniş bir türdür.
MONOGRAFİ (TEK YAZI): Ele alınan konunun belli yönleri üzerinde özel bir görüşle derinlemesine yapılan incelemeleri yansıtan yazılara denir. Eleştiri ve biyografiden farkı tek bir konu üzerinde derinlemesine durulmasıdır.
Ekleyen : dersimiz.com