Duyum ve Duyumun Özellikleri (Psikoloji)
DUYUM VE DUYUMUN ÖZELLİKLERİ
İnsanın çevreye uyumu, yaşamını sürdürmesi olayları fark edip değerlendirmesine ve uygun davranışta bulunmasına bağlıdır. Canlılar, uyarıcıyı fark eden çeşitli organlara sahiptir.
Duyu Organı: Belli bir uyarıcı türüne duyarlı olan beden bölümü.(O uyarıcıya ilişkin fiziksel enerjiyi çözümleyen beden bölümüdür.) Ör: göz, kulak, burun vb.
Alıcılar: Duyu organlarında belirli uyarıcılara karşı duyarlı olan birimler. Ör: gözde bulunan koni ve çubukçuklar
Duyum: Organizmanın iç ve dış uyarıcılara karşı duyarlılık göstermesidir. Duyu organının uyarılması sonucu ortaya çıkan deneyimdir. Ör: görme işitme vb.
Uyarıcı: Organizmanın duyu organlarını harekete geçiren iç(açlık, susuzluk vb.) ve dış etkenlere (ışık,ses,koku,basınç v.b) uyarıcı denir.
Tepki: Uyarıcıların organizmayı etkilediği anda organizmanın uyarıcılara verdiği cevap (karşılık)tır.
Duyumsama: Duyum deneyimini sağlayan işlemler bütünü. Ör Görsel işlemleme.
Duyumun gerçekleşmesi için gerekli şartlar:
- Işık, ses, sıcaklık, soğukluk, koku gibi uyarıcı(etken)lar olmalıdır.
- Organizma sağlıklı duyu organlarına (alıcılara),sağlıklı duyu sinirlerine ve beyne sahip olmalıdır.
- Uyarıcılar organizmaya ulaşmalıdır.
- Uyarıcıların şiddeti duyum eşiği sınırları içinde olmalıdır.
Duyu Organları ve Duyumlar
Görme Duyumu ve Algısı: Görme duyu organı gözdür, uyarıcısı ışıktır. Alıcıları ağ tabakadaki koni ve çubukçuklardır. Işık dalgalarının organizmaya etki etmesi uyarımdır. Gözü etkileyerek görmemizi sağlaması duyumdur. Onun ne olduğunu, nereden geldiğini fark etmemiz algıdır. dersimiz.com
İşitme Duyumu ve Algısı: İşitme duyu organı kulaktır, uyarıcısı sestir. Sesin kulak aracılığıyla sinir sistemleri yardımıyla iç kulağa ve beyne iletilmesi duyumdur.Ne sesi olduğunu fark etmemiz algıdır.
Tatma Duyumu ve Algısı: Tatma duyumu organı dildir. Uyarıcısı tükürükte eriyebilen ve sıvı halde olan her tür maddedir. Ağza alınan maddeler sıvılaşarak dil üzerindeki çukurlara girerek buradaki tat etkilerine duyarlı hücreleri uyarır. Bu uyarımlar beyne iletildiğinde tat duyumu meydana gelir. Yediğimiz şeyin lezzet duyumu sonunda nasıl olduğunu(lezzetli lezzetsiz,acı,ekşi..v.b.) fark etmemiz algıdır. Deneyler dört türlü tat olduğunu göstermiştir. Bunlar: acı, tatlı, tuzlu, ekşidir. Diğer tatlar ise bu tatların birbiriyle karışması sonucu oluşmuştur. Tat duyumu ile koku duyumu arasında sıkı bir ilişki vardır.
Koklama Duyumu ve Algısı: Koklama duyusu organı burundur. Koklama uyarıcısı hava içindeki gaz haline gelmiş kimyasal maddelerdir.
Denge Duyumu: Bu duyumla ilgili duyumsal alıcılar iç kulaktaki otolit organı ve iç kulaktaki yarım daire kanallarıdır. Bedenin dengede olmasını sağlar.
Beden Duyumu I: Vücudumuz deri ile kaplıdır. Uyarıcısı deriye değen ya da basınç yapan her şeydir. Vücudun her yanı dokunmaya aynı hassaslığı göstermez. Deri Duyumları: Dokunma, Sıcaklık-soğukluk, acı-sızı, ağrı vb.
Beden Duyumu II: Kas ve kirişlerde bulunan alıcılar ile vücudumuzun durumu, hareketleri konusunda bilgimiz olur. (elimizin havada olduğunu, oturur durumda ya da ayakta olduğumuzu biliriz.)
Duyumun Özellikleri
Duyum Eşiği: (Duyusal eşik) Organizmanın bir uyarıcıyı almaya başladığı en alt ve artık alamadığı en üst sınır arasındaki bölümdür.
Alt eşik; Organizmanın uyarıcı almaya başladığı nokta
Üst eşik: Organizmanın uyarıcıyı artık alamadığı noktadır.
Örnek: İnsan kulağı 20 ile 20.000 frekans arası sesleri duyar. Bu durum canlılara göre değişim gösterir.
Farklılaşma Eşiği: Alınan uyarıcının şiddetinde değişme olduğunun fark edilebilmesi için gerekli olan en az miktardır. Ör: Bir bardak suyun içine bir damla limon damlattığımızda limonun tadını almayız. Damlatmaya devam ettiğimizde bir noktada limonun tadını alırız. Fark ettiğimiz nokta farklılaşma eşiğidir.
Ekleyen : Nuray TAN