Ders Notları, Konu özetleri

BİLİNÇ, BİLİNÇALTI, DİKKAT VE FARKLI BİLİNÇ DURUMLARI

Bilinç: Bireyin kendi iç dünyasının ve çevresinde olup bitenlerin farkında olmasıdır.

Bilinç öncesi: Küçük bir çabayla dikkatin yoğunlaştırılmasıyla geri getirilebilen yaşantı ve olayların bulunduğu bilinç düzeyidir.  Ör: Bir süre önce yapılan sınavdaki soruların bilinç alanına getirilmesi.

Bilinç altı: Kişinin farkında olmadığı psikolojik süreç ya da olayların yer aldığı bilinçtir.  Kişinin istediği zaman bilinç alanına çıkaramadığı, varlığından bile haberdar olmadığı duygu, düşünce ve anıları vardır.  Bunlar , bilinç altında yer alır, yok olmaz kişiyi sürekli etkiler. Ör: gözlük kullanan bir kişi bizi rahatsız ediyorsa küçüklüğümüzde yaşanılan ve bilinçaltına atılan bir yaşantımız olabilir.

Bilinçlilik Düzeyleri:

Farklı bilinç durumlarımız vardır ve bu bilinç düzeylerimize göre uyarıcıları alır, anlamlandırırız. Bu bilin durumlarını bir yelpazeye benzetebiliriz.  Bu bilinçlilik düzeylerinde;  farkındalığın, odaklanmış dikkatten rüya haline doğru giderek azaldığını görüyoruz.

Dikkat: Zihnin  (düşüncenin) belli bir ya da birkaç konunun üzerinde yoğunlaşmasıdır.

Edilgen Dikkat: Dış etkenlerin bazı özellikleriyle dikkatimizin çekilmesidir. Uyarıcının şiddetli, büyük, ani, farklı, hareketli olması dikkati çeker.

Etkin Dikkat: Burada kişi kendi iradesi isteği ile bir uyarıcıya yönelir ve uyarıcıya dikkat eder.  Ör: Öğrencinin başka uyarıcılar olmasına rağmen dersi dinlemesi. dersimiz.com

Dikkatle ilgili başka kavramlar da vardır. Bunlar:

Odaklanmış Dikkat: Dikkatin bir uyarıcı üzerinde çok yoğunlaşmasıdır. Organizmanın uyarıcıya odaklanmasıdır.  Ör: Bir golf oyuncusunun topa vuruş anında topa ve vuruşa yoğunlaşması durumu.

Sürdürülen dikkat: Seçilen uyarıcıya dikkatin sürdürülmesi, dikkatin devam etmesidir. Ör. Öğretmenin ders anlattığı sürece dikkatimizi sürdürme.

Bölünmüş Dikkat: Dikkatin birden fazla uyarıcıya bölünmesidir. Ör: Bir taraftan ders çalışıp bir taraftan televizyon izlemek. (Bu bölünmenin insanda  7  +-1 şeklinde bir sınırı vardır.)

 

2-Uyanıklık

Uyanıklık iki farklı şekilde görülür. Bunlar: Dikkatli uyanıklık  bu durum dikkatin odaklandığı, tetikte olma durumudur.  Gevşek uyanıklık:  bu evrede kişi uyanıktır, çevresinde olup bitenlerin farkındadır, fakat tetikte olma durumunda değildir. Ör: Araba kullanırken dikkatli uyanıklık, arabanın arka koltuğunda giderken gevşek uyanıklık durumundayızdır.

 

3- Uyku ve Rüya

Uyku: Dış uyarıcılara karşı tepkinin, etkinliklerin azaldığı, bilincin zayıfladığı dinlenme durumudur. Uyku iki farklı bölümden oluşur.  REM dönemi, hafif uyku dönemidir,  rüyalar daha çok bu dönemde görülür. Göz hareketleri görülür,  solunum kalp atımı bu dönemde hızlanır. NON-REM dönemi, derin uyku dönemidir, rüyalar daha az görülür ve hatırlanmaz. Göz hareketleri görülmez, kalp atımı ve nefes alım sayısı azalır.

Rüya: Uykuda görülen hayaller, olaylar dizisine denir. Rüyalar üzerinde ses, ışık, gürültü, koku vb fiziksel etkenler ve  günlük yaşantılar, bilinçaltı etkilidir. Rüyalar, günlük yaşantımızdaki korku, kaygı, üzüntü vb duyguların şiddetini azaltarak bizi rahatlatır.

 

4- Yapay Bilinç Halleri

Hipnoz: Hipnoz, Bir kişinin telkin ile başka bir kişinin duygu, düşünce ve algılarını denetin altına almasıdır. Uykudan farklıdır ama yapay bir uykuya benzer farklı bir bilinç durumudur.  Herkes hipnoz olmaz, telkine açık olan kişilerde daha çok görülür.

 Meditasyon: Kişinin beden işlevleri üzerinde ruhsal bir denetim kurarak gerginlik ve kaygıdan kurtulmayı amaçlayan bir gevşeme tekniğidir. Meditasyonda kişi,  bedensel işlevlerini( nefes alım sayısı, kalp atış sayısı, kan basıncı, kas gerginliği vb.) kontrol etmeyi öğrenerek derin bir dinlenme durumu sağlayabilir.

Biyo-geribildirim (Biofeedback) Bireye kendi fiziksel tepkilerini izlemenin ve denetim altına almanın yollarını gösteren bir tekniktir.  Kişi bu teknikle bir alet yardımıyla vücut fonksiyonlarını normale döndürmeyi öğrenip sağlığına katkı sunabilir.

 

Bilinç,  Biliş  ve Duyguları Etkileyen Maddeler:

Kullandığımız ilaçlar tedavi amaçlıdır. Bu ve buna benzer ilaçlar doktor kontrolü dışında kullanılırda yarar yerine zarar verebilir.  Bazı ilaçlar, bilişi, duygu durumunu, bilinçlilik hallerini, genel uyarılmışlık haini etkiler. Faklı kişilerde farklı tepkilere yol açan bu ilaçlar bağımlık yapabilir, alınmadığında yoksunluk belirtileri olur. Bazı durumlarda bu belirtiler şiddetli derecelerde görülebilir.

Ekleyen : Nuray TAN