Ders Notları, Konu özetleri

KARIŞIMLAR
• Birden fazla maddenin kimyasal özellikleri değismeyecek şekilde istenilen oranda bir araya getirilmesiyle oluşan madde topluluğuna karışım denir

• Karışımlar homojen ve heterojen olmak üzere ikiye ayrılır.

Homojen karışım

•Her tarafında aynı özelliği gösteren, tek bir madde gibi gözüken karışımlardır. Homojen karışımlara genel olarak “çözeltiler” de denir.

•Tuzlu su, şekerli su, alkollü su, çesme suyu ile içerisinde bulunduğumuz hava homojen karışıma örnek verilir.

Heterojen karışım

• Her tarafında farklı özellik gösteren tek bir madde gibi gözükmeyen karışımlardır.

• Yer altından çıkarılan maden filizleri, kaya parçaları, odun parçaları, bir bitki yaprağı, sis, ayran, petrol su karışımı , beton parçası, toprak heterojen karışımlara örnek verilebilir.

• Süt çıplak gözle homojen gibi gözükmesine rağmen mikroskopla bakıldığında (yağ damlacıklarından dolayı) heterojen olduğu gözlenir. Heterojenlik mikroskopla tespit edildiği gibi tyndall ışığı etkisi ile de tespit edilebilir.

Heterojen karışım emülsiyon ve süspansiyon olmak üzere ikiye ayrılır.
Emülsiyon
Bir sıvıda çözünmeyen başka bir sıvının heterojen olarak bulanık bir şekilde dağılmış hâlidir. Su–zeytinyaği karışımı, su–benzin karışımı, gibi.

Süspansiyon
Bir sıvıda çözünmeyen katının heterojen olarak dağılmıs şeklidir. Su–kum karışımı, su–tebeşir tozu karışımı gibi.
 

Karışımların özellikleri
•Karışımı oluşturan maddelerin kimyasal özelliklerinde değişiklik olmaz.

•Saf değildir.

•Fiziksel yollarla ayrıştırılır.

•Erime ve kaynama noktaları sabit değildir.

•Karışımların öz kütleleri sabit değildir. Karışımı oluşturan maddelerin miktarina bağlı olarak karışımın öz kütlesi değişir.

•Karışımın yapısında farklı cins atom veya molekül vardır.

•Karışımda bulunan maddelerin miktarı arasında belirli, sabit bir oran yoktur.

Bileşik ve karışım arasındaki farklar

•Bileşikler aynı cins moleküllerden, karışımlar farklı cins atom veya moleküllerden meydana gelir.

•Bileşikle kimyasal yollarla, karışımlar fiziksel yollarla birleştirilir-ayrıştırılırlar.

•Bileşikteki atomlar belirli kütle oranlarında birleşirlerken karışımlar için belirli bir oran yoktur.

•Bileşiklerin sabit bir öz kütleleri varken karışımların öz kütleleri karışımdaki maddelerin birleşme oranlarına bağlı olarak değişir.

 

KARIŞIMLARIN AYRIŞTIRILMASI
1. Elektriklenme ile Ayrıştırma
2. Mıknatıs ile Ayrıştırma
3. Öz kütle Farkı ile Ayrıştırma
4. Çözünürlük Farkı ile Ayrıştırma
5. Hâl Değiştirme Sıcaklıkları Farkı ile Ayrıştırma

Elektriklenme ile Ayrıştırma

*Sürtünen bir kısım maddelerin elektriklenme özelliği vardır. Meselâ, yün kazağı çıkarırken saç ve kazak arasında kıvılcım sesleri duyulur. Bu, yün kazağın elektriklendiğini belirtir.

*Elektriklenen maddeler hafif bazı maddeleri çekerler. Kırmızı pul biber ve yemek tuzu karışımına elektrik yüklü ebonit çubuk yaklaştırıldığında çubuğun pul biberleri çektiği gözlenir. Pul biber yemek tuzundan bu metotla ayrıştırılmış olur.
 

MIKNATISLANMA İLE AYRIŞTIRMA
*Çivi, toplu igne, makas, pense gibi maddelerin mıknatıs tarafından çekilir. Bu maddelerin yapısında demir vardır.

*Demir tozu–kükürt karışımı, demirin mıknatıstan etkilenme özelliğinden yararlanılarak ayrıştırılır.

 

Deneyin Amacı

Bazı karışımların mıknatıslanma yoluyla bileşenlerine ayrılıp ayrılamayacağını araştırmak.
 

Gerekli Araç ve Gereçler
Mıknatıs, demir tozu, kükürt, saat camı, spatül, kürdan, dosya kâğıdı.
 

Deneyin Yapılışı
1. Saat camı üzerine spatül ucu kadar demir tuzu ve kükürt koyunuz. Kürdan ile iyice karıştırınız.
2. Mıknatısın ucunu kağıt ile sararak, karışıma yaklaştırınız. Mıknatıs tarafından tutulan maddeyi ikinci saat camı üzerinde toplayınız. Ayırmanın tam yapılabilmesi için bu işlemi bir kaç kez tekrarlayınız. Gözlemlerini kaydediniz.
 

Değerlendirme Soruları :
1. İkinci saat camı üzerinde toplanan madde hangi maddedir?
2. Birinci saat camında kalan maddenin saflığı hakkında ne söylenebilir?
3. Karışım ile ayrılan maddelerin başlangıç maddelerinden farkı nedir?
4. Bu yöntemle karışımdaki maddeleri tamamen ayırmak mümkün oluyor mu? Olmuyorsa ne önerirsiniz.
5. Benzer yöntemle laboratuvarda hangi karışımları bileşenlerine ayırabilirsiniz?
6. Sanayide mıknatıslanma yoluyla karışımların ayrıştırılmasına örnek veriniz.

ÖZKÜTLE FARKI İLE AYRIŞTIRMA

Öz kütleleri farklı iki katı karışımı:

İki katının da çözünmediği bir sıvıya atılır. Katıların öz kütleleri farkli olduğundan ve sıvıda çözünmediğinden sıvı içerisinde farklı bölgelerde toplanırlar.

Kum ve naftalin karışımının ayrılması:

Karışım suya atılır. Kumun yoğunluğu sudan fazla olduğundan dibe çöker, naftalinin yoğunluğu sudan az olduğundan suyun üst kısmında kalır. Üstteki naftalin alınır. Geriye su–kum karışımı kalır, su süzülür. Böylece kum naftalinden ayrıştırılmış olur.

Öz kütleleri farklı ve birbiri içerisinde çözünmeyen iki sıvı, karışımı ayırma hunisi yardımıyla ayrıştırılabilir. Öz kütlesi büyük olan altta, küçük olan üstte bulunur.

Ayırma hunisi, alt kısmında musluk olan kılcal boruya sahip bir cam balondur.

Karbontetraklorür-Zeytin yağı–bakır sülfat karışımının ayrılması:

Karışım ayırma hunisine konur. Karışım, böyle bir kapta bir müddet dinlendirildiğinde karbontetraklorür en altta, zeytinyağı en üstte faz olarak bulunur.
Musluk açılarak karbontetraklorür bitinceye kadar alttaki behere aktarılır. Daha sonra bakır sülfat alınır. Zeytinyağı, ayırma hunisinde kalır. Böylece zeytinyağı–karbontetra klorür - bakır sülfat karışımı ayrıştırılmış olur.

ÇÖZÜNÜRLÜK FARKI İLE AYRIŞTIRMA
Her maddenin sudaki çözünürlükleri farklıdır.

Kükürt–bakır sülfat karışımın ayrılması

Kükürt–bakır sülfat karışımı suya atıldığında bakır sülfat çözünür, kükürt çözünmeden su üzerinde kalır. Çözelti süzgeç kâğıdından süzülürse kükürt ayrılır. Süzgeç kâğıdından geçen bakır sülfat çözeltisi ısıtılarak suyu buharlaştırılır ve bakır sülfat elde edilir. Böylece kükürt ve bakır sülfat ayrıştırılmış olur.
 

Yemek tuzu kum karışımın ayrılması
Yemek tuzu ve kum suya atılıyor, yemektuzu çözünüyor, kum çözünmüyor. Karışım süzüldüğünde kum süzgeç kağıdında kalıyor, Daha sonra tuzlu su çözeltisinin suyu buharlaştırıldığında geriye tuz kalıyor.

Potasyum nitrat ve sezyum sülfattan oluşan karışımın ayrılması

Karışımdaki maddelerin her ikisi de aynı sıvıda çözündüğü veya birinin çözünüp, diğerinin çözünmediği sıvı bulunmadığı durumda karışımdaki maddelerin çözünürlüklerinin sıcaklıkla değişiminden yararlanılır.

Çözeltinin sıcaklığı değiştirilerek, ayrımsal kristallenme ile çözeltideki maddeler ayrı ayrı elde edilir.

Sıcaklığın artırılmasıyla potasyum nitratın (KNO3) çözünürlüğü artarken, sezyum sülfatinki (Cs2SO48H2O) azalır. Karışım suya atılarak hepsinin çözünmesi sağlanır. Sıcaklık artırılırsa sezyum sülfat, azaltılırsa potasyum nitrat çöker. Daha sonra çökelti süzgeç kağıdından süzülerek ayrılır. Kalan çözeltinin suyu buharlaştırılır.

Hâl Değiştirme Sıcaklıkları Farkı ile Ayrıştırma

Hâl değiştirme sıcaklığından yararlanarak erime noktası farklı olan katı–katı karışımları, kaynama noktası farklı sıvı–sıvı karışımları ve yoğunlaşma noktaları farklı gaz–gaz karışımları birbirinden ayrılabilir.

Demir ve kurşundan oluşan bir karışımın ayrılması: Demirin erime noktası 1540°C ve kurşunun erime noktası 327,5°C’dir. Karışım bir potada ısıtıldığında erime noktasi düşük olan kurşun önce erir. Sıvı hâle geçen kursun süzülerek demirden ayrılır.
 

Su–alkol karışımı homojen sıvı–sıvı karışımının ayrılması

Suyun kaynama noktasının 100°C ve alkolün kaynama noktasının 78°C dır. Karışım bir behere konarak ayrımsal damıtma düzeneğinde ısıtılır.Kaynama noktası düşük olan alkol 78°C’de kaynayarak karışımdan uzaklaşır. Buharlaşan alkol erlen mayerde yoğunlaştırılır.

Ekleyen : dersimiz.com