Ders Notları, Konu özetleri

 

İSMİN -E HALİ (DATİV)

 

İsmin -e hali de artikellerin değiştirilmesi suretiyle yapılır. Artikeller aşağıda ki tabloda olduğu gibi değişiklik gösterirler:

 

der	dem
das	dem
die	der
ein	einem
eine	einer
kein	keinem
keine	keiner

 

Yukarıda olduğu gibi artikeller değişiklik gösterir. Artikeller değiştirildiğinde isim -e halini almış olur.

 

der Schüler (öğrenci)	dem Schüler (öğrenciye)
das Kind (çocuk)	dem Kind (çocuğa)
die Frau (kadın)	der Frau (kadına)
ein Haus (bir ev)	einem Haus (bir eve)
kein Haus (bir ev değil)	keinem Haus (bir eve değil)
eine Frau (bir kadın)	einer Frau (bir kadına)
keine Frau (bir kadın değil)	keiner Frau (bir kadına değil)

 

Yukarıda verilen kurallar burada örnek haline getirilmiştir. Dikkatle inceleyiniz.

 

İsimlerin çoğulunu anlatırken bazı isimlerin sonlarına -n veya -en takıları alarak çoğul olduklarını belirtmiştik. Bu isimler genellikle son harfleri -schaft, -heit, -keit, -in, -lei, -rei, -ung olan isimlerdi. Bu belirtilen isimlerden artikeli "der" olanlar, ismin -e haline çevrilirken "der" artikeli "dem" olur ve kelime çoğul haliyle kullanılır. Yani çoğulda sonlarına -n veya -en takılarını alan ve artikeli "der" olan tüm isimler, ismin -e halinde daima çoğul yazılışlarıyla kullanılırlar. Bu istisna sadece -e haline has bir özellik olmayıp, ismin tüm halleri için geçerlidir. Bir örnek vermek gerekirse, Student (öğrenci) kelimesinin artikeli "der"dir. Ve bu kelime sonuna -en takısı alarak çoğul olur. Yani yukarıdaki istisna bu kelime için geçerlidir. O halde bu kelimenin tekilini,çoğulunu ve -e halini ele alalım.

 

der Student (ismin tekili ve yalın hali) (öğrenci)
die Studenten (isimin çoğulu ve yalın hali) (öğrenciler)
dem Studenten (ismin tekili ve -e hali) (öğrenciye)
 

Çoğul isimlerin -e halini aşağıda inceleyeceğiz. Bilindiği gibi yalın halde bulunan çoğul isimlerin tümünün artikeli "die" oluyordu. Bir önceki bölümde ismin -i halinde çoğulları ayrıca ele almamamızın nedeni ise, çoğul isimlerin -i halinde ayrıca bir değişiklik göstermemesi idi. Burada çoğul isimleri ayrıca ele almamızın nedeni ise, çoğul isimlerin ismin -e halinde bir değişiklik göstermeleridir. (görüldüğü gibi bu dilde herşeyin kendine has istisnaları var.Eğer bolca alıştırma yaparsanız, ileride, gözünüzü korkutan bu kurallar iki ile dördü çarpmak kadar kolay ve alışılmış gelecektir.)

 

Çoğul isimleri -e haline sokmak için çoğul ismin önündeki "die" artikeli "den" olarak değişir ve ismin sonuna bir "n" harfi eklenir.Eğer ismin çoğulunun son harfi "n" ise o zaman "n" harfinin getirilmesine gerek yoktur.(Yukarıdaki kuralı tekrar okuyunuz)

 

Örneğin;
die Väter (çoğul ve yalın hali) (babalar)
den Vätern (çoğul ve -e hali) (babalara)
Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi "die" artikelini "den" yaptık ve çoğulda ismin sonunda "n" harfi olmadığı için -e haline getirirken bir "n" harfi koyduk.

 

Örnek:
die Frauen (çoğul ve yalın hali) (kadınlar)
den Frauen (çoğul ve -e hali) (kadınlara)
Yukarıda da görüldüğü gibi "die" artikeli ismin -e halinde "den" haline dönüştü ve ismin çoğulu zaten "n" harfiyle bittiği için isme ayrıca bir "n" harfi eklenmedi.

 

Peki çoğul isimlerle sadece "die" artikeli mi kullanılır? Hayır. Çoğul isimlerle belirsiz artikellerin de kullanılabileceğini (olumsuz-belirsiz) önceki bölümlerde belirtmiştik. O zaman çeşitli belirsiz artikellerlerin -e haline getirlişleriyle de çeşitli örnekler verelim. Bilindiği gibi çoğul isimlerle "ein" ve "eine" kullanılmıyordu.Çünkü bu kelimeler "bir" anlamı veriyordu.Bu anlam da ismin çoğuluyla çelişir.Siz hiç "bir kitaplar" diye bir şey duydunuz mu? Bu anlam saçmadır yani sadece "kitaplar" olarak kullanılmalıdır.O halde "ein" ve "eine" çoğulda kullanılmazlar.Bir örnekle açıklayalım; ein Buch (bir kitap) kelimesi tekil haldedir yani sadece tek bir kitabı ifade eder. Kitaplar kelimesi ise "ein Bücher" olarak kullanılamaz, "Bücher" olarak kullanılır. O halde ismin -e halinde de "ein" ve "eine" artikellerini kullanmıyoruz.

 

Örnek:
ein Buch (yalın hali ve tekil) (bir kitap)
Bücher (yalın hali ve çoğul) (kitaplar)
Büchern (-e hali ve çoğul) (kitaplara)
Yukarıdaki örnekte Bücher kelimesinin önünde artikel olmadığı için sadece kelimenin sonuna bir "n" harfi eklenmiş ve kelime -e haline getirilmiştir.

 

Çoğullarda ismin önünde "keine" kullanılabiliyordu. Bir örnekte bununla ilgili yapalım.

keine Bank (hiçbir banka) (yalın hal-tekil)
keine Banken (hiçbir bankalar) (yalın hal-çoğul)
keinen Banken (hiçbir bankalara) (-e hali-çoğul)

Bölümün başında "keine"nin "keinen" olarak değiştiğini belirtmiştik. Bu bölümde de ismin -e haline ilişkin çeşitli kullanımlar sunduk.

Ekleyen : dersimiz.com