Söz Sanatları (Sözle İlgili Sanatlar)

SÖZLE İLGİLİ SANATLAR
Sözcüğün yapısına, söylenişine ve yazılışına dayanarak yapılan sanatlar şunlardır:
 
1. CİNAS
Seslen aynı, anlamları farklı sözleri bir arada kullanma sanatıdır. Yani sesteş sözcüklerin ayrı ayrı anlamlarda kullanılmasıdır. Cinaslı sözcükler daha çok manilerde kullanılır.
 
Örnek:
Al beni, ele beni
Kül edip ele beni.
Seveceksen kendin sev
Sevdirme ele beni.
 
"Beni kül edip elekte ele"  ve "Beni ele (başkasına) sevdirme." diyerek ele sözcüğünü iki ayrı anlamda kullanarak cinas yapmıştır.
 
2. ALİTERASYON (SES VE HECE YİNELEMESİ)
Düz yazıda ya da manzumede, bazı ses ya da hecelerin tekrarıyla ses güzelliği yaratmadır.
 
Örnek:
Dest busi arzusuyla ölürsem dostlar
Kuze eylen toprağım sunun anınla yare su   (Fuzuli)
 
3. SECİ (İÇ UYAK)
Düzyazı cümleleri içinde ya da sonlarında yapılan uyaklara seci denir. Divan edebiyatının süslü düzyazı örneklerinde secilere bolca rastlanır.
 
Örnek:
Alimsin, ilmine gayet yok.
Kadirsin kudretine nihayet yok.     ( Sinan Paşa)
 
Bu cümlelerde, "gayet" ve "nihayet" sözcükleri iç uyak: "yok" sözcükleri de rediftir.
 
4. İRSAL-I MESEL (ÖRNEKLEME)
Şiir ya da düzyazıda, konuya uygun düşen ata sözlerinin kullanılmasıdır. Böylece düşüncenin daha da inandırıcı olması sağlanır.
 
Örnek:
Dünyada ahrete gidip gelmemek
Olmasa iktiza eder ölmemek
"Balık baştan kokar", bunu bilmemek
Seyrani gafilin ahmaklığından
 
Bu dörtlükte, 3. dizede "balık baştan kokar", atasözü dörtlüğe uygun biçimde söylenmiş ve irsal-i Mesel sanatı yapılmıştır.

Ekleyen : dersimiz.com